Porady Obywatelskie

Pani Wiktoria ma trzyletniego synka, który jest dzieckiem pochodzącym z nieformalnego związku. Ojciec uznał dziecko, ale zostawił rodzinę dwa lata temu. Były już partner pani Wiktorii utrzymuje kontakty z synem, jednak na własnych zasadach. Przyjeżdża do dziecka kiedy chce, nie uprzedzając i nie uzgadniając wizyt z panią Wiktorią. Pani Wiktoria nie wie, co ma zrobić w tej sytuacji. Próbowała rozmawiać z ojcem dziecka na ten temat ale każda rozmowa kończyła się kłótnią. Obecnie pani Wiktoria jest w innym związku, a jej nowemu partnerowi nie podobają się niezapowiedziane wizyty ojca dziecka. Z tego powodu często dochodzi do sprzeczek, a nawet awantur. Pani Wiktorii zależy, aby ojciec miał kontakt z synem, jednak chciałaby, żeby odbywało się to w sposób zorganizowany. W tej sprawie zwróciła się po poradę do doradcy obywatelskiego.

Kiedy kończy się związek, do rozwiązania pozostaje wiele kwestii ze wspólnego życia. Do najważniejszych z nich należy uregulowanie kontaktów z dzieckiem. Często jednak trudno rodzicom dziecka osiągnąć porozumienie w tym zakresie. Najlepsza sytuacja to taka, gdy rodzice potrafią dojść do porozumienia i wspólnie podjąć decyzję, co do opieki nad dzieckiem. Ustalić sposób wychowywania, harmonogram spotkań i kontaktów telefonicznych. Uzyskanie konsensusu i ugodowe uregulowanie kontaktów z dzieckiem nie zawsze jest proste. Rozstający się partnerzy, często czują do siebie żal, przez co nie potrafią lub nie chcą dojść do porozumienia, a kwestia kontaktów budzi niezgodę i wywołuje dalsze konflikty. W takiej właśnie sytuacji znalazła się pani Wiktoria.

Kontakty rodziców z dzieckiem reguluje art. 113 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:

 § 1. Niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. § 2. Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej.

Jak uregulować kontakty z dzieckiem?

Doradca zaproponował pani Wiktorii dwa rozwiązania: 

1) podjęcie próby uzyskania porozumienia za pośrednictwem mediacji

lub w przypadku braku zgody na mediację

 2) złożenie wniosku do sądu o ustalenie kontaktów ojca z dzieckiem.

Ad. 1) Doradca poinformował Panią Wiktorię, że zawsze warto spróbować rozwiązać spór polubownie. Pani Wiktoria może zaprosić ojca dziecka na mediację i w ten sposób ustalić dogodne dla obu stron dni i godziny kontaktów ojca z synem. Często dobry mediator potrafi wskazać korzyści z mediacji i pomóc rodzicom wypracować wspólne, zadowalające stanowisko. Mediacje są jednak całkowicie dobrowolne i zgodę na nie muszą wyrazić obie strony. Od ubiegłego roku można skorzystać z nieodpłatnej mediacji w punktach nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. 

Pani Wiktoria dowiedziała się od doradcy, iż dzięki mediacji czas postępowania jest znacznie krótszy aniżeli proces sądowy (3- 4 spotkania) oraz nie występują koszty, takie jak w przypadku procesu sądowego (koszty zastępstwa procesowego). Ponadto, każda ze stron ma wpływ na rozstrzygnięcie spornych kwestii, niejako decyduje sama. Jeśli nie wyraża zgody na mediację, oznacza to, że woli aby sąd zdecydował za nią. Odnośnie szczegółów dotyczących korzyści z mediacji pani Wiktoria została odesłana do artykułu: https://poradnictwoobywatelskie.com/2020/09/28/mediacja-w-sporze-o-zachowek/

Ad. 2) W sytuacji, jeśli którakolwiek ze stron nie wyrazi zgody na mediację lub jeśli strony nie doszły do porozumienia w drodze mediacji, pozostaje droga sądowa. 

Pamiętać należy, że na pierwszym posiedzeniu sąd z reguły nakłania strony do mediacji, chyba, że we wniosku jest wyraźna adnotacja, że wnioskujący nie wyraża zgody na mediację lub że mediacja została przeprowadzona, jednak nie zakończyła się ugodą. 

W przypadku pani Wiktorii, gdy dziecko pochodzi z tzw. wolnego związku, czyli rodzice nie byli małżeństwem, wniosek o uregulowanie kontaktów z dzieckiem rozpoznawać będzie Sąd Rejonowy–Wydział Rodzinny i Nieletnich właściwy według miejsca zamieszkania dziecka.  

Jak napisać wniosek o uregulowanie kontaktów z dzieckiem?

Wniosek o uregulowanie kontaktów z dzieckiem rozpoznawać będzie Sąd Rejonowy. Powinien on spełniać wszystkie wymogi pisma procesowego i zawierać:

• oznaczenie sądu, do którego jest kierowany
• oznaczenie uczestników, ich miejsce zamieszkania, nr PESEL
• oznaczenie rodzaju pisma, w tym przypadku wniosek o uregulowanie kontaktów z dzieckiem
• odpowiednio sformułowane wnioski
• wskazanie dowodów na poparcie twierdzeń

Do wniosku należy dołączyć potwierdzenie uiszczenia opłaty sądowej w kwocie 100 zł. Kolejnym elementem jest dołączenie aktu urodzenia dziecka.

Jeśli do mediacji nie doszło lub zakończyła się ona niepowodzeniem, do pisma warto dodać również wniosek o zabezpieczenie roszczenia, aby sąd zabezpieczył kontakty na czas trwania postępowania. Jest to szczególnie istotne gdy zapowiada się długa batalia sądowa a strona składająca wniosek chciałaby już przez ten czas mieć uregulowaną sprawę kontaktów ojca z dzieckiem. Zabezpieczenie roszczenia nie oznacza jednak, że w taki właśnie sposób sąd ustanowi kontakty w wydanym postanowieniu. Wniosek wraz z załącznikami składamy do sądu w dwóch egzemplarzach.

W jaki sposób określić kontakty z dzieckiem?

We wniosku o uregulowanie kontaktów z dzieckiem, należy opisać sposób w jaki wyobrażamy sobie ich przebieg. Przykładowo można wskazać, iż wnosimy o orzeczenie, że drugi rodzic będzie miał prawo do utrzymywania kontaktów z małoletnim dzieckiem:

• w I i III weekend każdego miesiąca oraz
• w okresie Świąt Bożego Narodzenia w latach parzystych poczynając od roku bieżącego (2018) i
• w okresie Świąt Wielkanocnych w latach nieparzystych poczynając od następnego roku  (2019), a także w
• pierwszy tydzień każdych ferii zimowych i
• w okresie wakacji w dniach od 10 do 20 lipca i 20 do 30 sierpnia.

Warto przewidzieć również sytuacje nadzwyczajne i ustalić, co się dzieje, jeśli wypada weekend z ojcem dziecka a dziecko jest chore. Pani Wiktoria, dla dobra dziecka, gdy synek jest chory, chciałaby go zatrzymać w domu, podawać leki i  się nim opiekować. Należałoby to uregulować zawczasu. Można zaproponować, że gdy niemożliwy jest kontakt rodzica z dzieckiem z przyczyn od rodzica niezależnych, wówczas np. najbliższy weekend po weekendzie, w którym nie doszło do spotkania, jest przeznaczony na kontakt rodzica z dzieckiem.

We wniosku o uregulowanie kontaktów z dzieckiem sprecyzować należy:

• czy kontakt ma przebiegać w miejscu zamieszkania dziecka, czy poza nim,
• czy drugi z rodziców ma mieć prawo zabierania dziecka do siebie, w jaki sposób ma to robić, w jakich godzinach ma dziecko odebrać, a po odbytym kontakcie odwieźć.

Ponadto we wniosku wskazać można:

• sposób uregulowania kontaktów telefonicznych oraz kontaktów przy użyciu innego sprzętu elektronicznego np. Skype, Zoom
• spotkania w innych ważnych dla dziecka terminach np. w dniu rozpoczęcie roku szkolnego, w dniu dziecka, dniu ojca, matki lub dniu urodzin.

Co powinno znaleźć się w uzasadnieniu wniosku?

Uzasadnienie, to ważny element wniosku. W nim bowiem należy argumentować swoje racje,  umotywować wnioski, wyjaśnić proponowany sposób odbywania kontaktów z dzieckiem.

Opisać należy stan faktyczny sprawy i podać, z którym z rodziców dziecko mieszka, jaka odległość dzieli miejsce zamieszkania dziecka od miejsca zamieszkania drugiego z rodziców, jaka więź łączy dziecko z rodzicami, na ile dziecko jest samodzielne, czy chodzi do przedszkola czy pobiera naukę, a jeśli tak to w jakiej placówce i jakie ma w związku z tym obowiązki, czy dziecko jest zdrowe i jakiej wymaga opieki.

Ponadto wyjaśnić należy, dlaczego uważamy, że kontakty mają przebiegać w danym dniu. Dla przykładu:

1. wskazujemy poniedziałek, ponieważ wtedy dziecko nie ma dodatkowych zajęć lub
2. piątek, bo kończy wcześniej lekcje lub
3. nie wyrażamy zgody na spędzenie weekendu poza domem, bo dziecko jest za małe i może mieć problem z zaśnięciem.

Należy jednak pamiętać, że sąd rozpoznający sprawę o uregulowanie kontaktów z dzieckiem, będzie brał pod uwagę w szczególności kwestię uwzględnienia w rozstrzygnięciu potrzeb dziecka oraz możliwości rodzica zobowiązanego do kontaktów. Nie orzeknie zatem o kontaktach w czasie tygodnia, gdy rodzic mieszka i pracuje w odległej części kraju i do przebycia ma kilkaset kilometrów.

Pani Wiktoria martwi się, że ojciec dziecka nie dostosuje się do tego, co ustali sąd. Doradca poinformował panią Wiktorię, że za utrudnianie kontaktów z dzieckiem można zostać ukaranym grzywną (zgodnie z art. 598 Kpc). Grzywną może zostać ukarana zarówno osoba uchylająca się od kontaktów z dzieckiem, jak i rodzic, który nie dopuszcza do kontaktu dziecka z drugim rodzicem. 

Realizacja kontaktów z dzieckiem jest szczególnie trudna teraz, w dobie pandemii. Pamiętajmy, że jeżeli wizyty osobiste są niemożliwe, np. gdy rodzic i/lub dziecko przebywa w kwarantannie, można zorganizować kontakty za pośrednictwem telefonu lub komunikatorów internetowych. 

Podsumowując należy pamiętać o zasadniczej kwestii. Kontakty mają służyć dziecku i jego dobru. Potrzeby rodziców powinny zejść na drugi plan.

Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego

Autor: Małgorzata Dąbrowska