Porady Obywatelskie

Spadkodawca pozostawił mieszkanie młodszemu synowi, Panu Janowi, z którym mieszkał aż do śmierci. Starszego syna, Pana Tadeusza pominął w testamencie notarialnym. Relacje między braćmi zawsze były bardzo trudne, praktycznie nie utrzymywali ze sobą kontaktów. Pan Tadeusz nie interesował się stanem zdrowia ojca, nie pomagał bratu w opiece nad ojcem ani nie wspomagał finansowo żadnych wydatków związanych ze zdrowiem ojca, mimo, iż jest zamożnym człowiekiem. Po śmierci ojca między braćmi doszło do awantury. Pan Tadeusz uznał, iż został celowo pominięty w testamencie ojca i że to z pewnością brat namówił ojca aby wszystko zapisał jemu. Pan Tadeusz zażądał od brata pieniędzy. Wystąpił z roszczeniem o zapłatę zachowku w wysokości 100 000 złotych.

Pan Jan jest jedynym żywicielem czteroosobowej rodziny, żyją bardzo skromnie. Aby zaopiekować się teściem, żona Pana Jana dwa lata wcześniej wzięła bezpłatny urlop. Pan Jan bez sprzedaży oddziedziczonego mieszkania, nie ma możliwości jednorazowo spłacić brata, nie ma tak dużej sumy oszczędności. Sprzedaż mieszkania to pozbawienie rodziny Pana Jana dachu nad głową. Pan Jan nie może się na to zgodzić. Jest oburzony postawą brata. 

Pan Jan, po otrzymaniu pisemnego wezwania do zapłaty zachowku, podjął dwie próby kontaktu z bratem. Chciał rozmawiać o spornej sprawie. Jednakże nierozwiązane konflikty z przeszłości oraz zbyt dużo złych emocji, stanowiły bardzo dużą barierę komunikacyjną. Brat wszelką próbę porozumienia kwitował krótko: „albo płacisz, albo idziemy do sądu, mam prawnika, który mi załatwi sprawę.”

Nie widząc możliwości wyjścia z tak trudnej sytuacji, Pan Jan spróbował innej możliwości,  zdecydował się na mediację.

Spotkanie informacyjne

Pan Jan skontaktował się z mediatorką i umówił na indywidualne spotkanie informacyjne, podczas którego dowiedział się m.in. czym jest mediacja, jakie są zasady mediacji, w jakich sprawach może być prowadzona oraz jakie są etapy procesu postepowania mediacyjnego. Pan Jan był mile zaskoczony i ucieszył się bardzo, kiedy okazało się, iż nie tylko sprawa nadaje się do mediacji ale także jej przeprowadzenie jest bezpłatne. Dla Pana Jana miało to bardzo duże znaczenie, nie miał pieniędzy na pokrycie dodatkowych wydatków.

Wniosek o przeprowadzenie nieodpłatnej mediacji 

Pan Jan złożył wniosek o przeprowadzenie nieodpłatnej mediacji zawierający m.in. dane kontaktowe stron mediacji, krótki opis przedmiotu sporu i stanu faktycznego. 

Zaproszenie na mediację

Pan Jan poprosił mediatorkę aby wysłała bratu zaproszenie na posiedzenie mediacyjne wraz z propozycją miejsca i czasu spotkania. Pan Tadeusz, po otrzymaniu zaproszenia na spotkanie mediacyjne zadzwonił do mediatorki stwierdzając, że nie wie po co brat chce mediować, dla niego sprawa jest prosta. Brat ma wypłacić pieniądze Panu Tadeuszowi i na tym koniec. Jeśli brat nie zapłaci mu 100 tysięcy złotych, Pan Tadeusz złoży pozew do sądu, ma dobrego prawnika. Mediatorka, po wysłuchaniu Pana Tadeusza, zaproponowała mu spotkanie indywidualne, po którym Pan Tadeusz mógłby rozważyć czy przystąpić do mediacji z bratem czy pójść do sądu. Po chwili zastanowienia, Pan Tadeusz zgodził się na spotkanie. Stwierdził, że skoro nic go to nie kosztuje, to czemu nie.

Posiedzenie mediacyjne

W miejscu i czasie zaakceptowanym przez braci (obie strony sporu) odbyło się pierwsze posiedzenie nieodpłatnej mediacji.  

Umowa mediacyjna

Na początku posiedzenia mediacyjnego mediatorka podziękowała stronom sporu za przybycie i przedstawiła reguły oraz zasady procesu nieodpłatnej mediacji. Zwróciła szczególną uwagę na jej dobrowolność – możliwość odstąpienia stron od mediacji w każdym momencie jej trwania, poufność – wszystko, co jest poruszane na spotkaniu informacyjnym i posiedzeniu mediacyjnym zostaje pomiędzy mediatorką a stronami. Mediatorka nie ujawnia tego, co usłyszała, osobom prywatnym ani instytucjom. Ponadto wskazała, iż podpisanie umowy mediacyjnej, którą przygotowała i przekazała stronom, stanowi jednocześnie potrzebną zgodę obu stron na przeprowadzenie nieodpłatnej mediacji. Po jej podpisaniu strony miały możliwość przedstawienia swoich stanowisk, poznania wzajemnych potrzeb i oczekiwań. Była wspólna diagnoza przyczyn sporu i istoty sporu o zapłatę zachowku. Nie zabrakło silnych emocji, wzajemnych oskarżeń… krótkich przerw, wyjść na zewnątrz aby trochę ochłonąć, wyciszyć się.  Podczas dwóch półtoragodzinnych posiedzeń mediacyjnych, mediatorka współpracowała ze stronami sporu, próbowała łagodzić pojawiające się, nieprzyjemne emocje oraz wspierała strony w znalezieniu optymalnego rozwiązania, które byłoby do zaakceptowania przez obydwu braci.

Ugoda 

No i udało się. Bracia podpisali ugodę, w której znalazły się wspólne ustalenia stron. Pan Jan, zamiast 100 tysięcy złotych zapłaci bratu 60 tysięcy złotych tytułem zachowku a płatność została rozłożona na raty według sporządzonego harmonogramu spłaty zachowku – określono raty i ich terminy. Co bardzo ważne, zostały wspólnie ustalone konsekwencje niewywiązania się z postanowień zawartej ugody przez którąkolwiek ze stron. 

Mediatorka poinformowała, że ugoda zawarta przez braci przed mediatorką, po jej zatwierdzeniu przez sąd, ma moc prawną ugody zawartej przed sądem. O zatwierdzenie tej ugody przez sąd może wystąpić zarówno Pan Jan, jak i Pan Tadeusz. Może też zrobić to mediatorka na wniosek któregokolwiek z braci. Dodała, iż zatwierdzona przez sąd ugoda, po nadaniu jej klauzuli wykonalności, jest tytułem wykonawczym.

Protokół 

Na zakończenie mediatorka sporządziła protokół z przeprowadzonej nieodpłatnej mediacji, zawierający informacje o osobach, biorących udział w mediacji, informacje dotyczące miejsca oraz liczby spotkań mediacyjnych. Mediator nie zamieszcza informacji o przebiegu nieodpłatnej mediacji. 

Na pożegnanie bracia podali sobie ręce. Pan Tadeusz zrozumiał, jakie korzyści odniósł dzięki temu, że dał się przekonać do mediacji: 

Kryterium	NIEODPŁATNA MEDIACJA Wezwanie do zapłaty zachowku	SĄD  Pozew o zapłatę zachowku
Koszt wartości przedmiotu sporu: 100 000 PLN	BRAK KOSZTÓW	Koszty procesu:   10 417 PLN Przy założeniu, iż: 5 000  PLN  –  wpis sądowy* 5 400  PLN  –  koszty zastępstwa procesowego sporu**      17  PLN   –  opłata skarbowa brak lub odmowa zwolnienia z kosztów sądowych***
Rezultat	WYGRANY – WYGRANY Sukces obydwu Stron BRAK KOSZTÓW	WYGRANY – PRZEGRANY Wygrana jednej Strony to przegrana drugiej Wygrana Strona:    zwrot kosztów procesu Przegrana Strona:  koszty procesu:  10 417 PLN
Wysokość zachowku	Strony mogą same ustalić wysokość należnego zachowku.	Sędzia (Sąd) ocenia, czy zachowek się należy i w jakiej wysokości.  Należy udowodniać, iż zachowek się należy.
Czas postępowania	Jedno bądź kilka spotkań w zależności od potrzeb Stron.	Długi proces– kilka miesięcy lub dłużej  a nawet kilka lat gdy strony sporu zasypią sąd wnioskami dowodowym.
Postawa Stron sporu	Wspólne poszukiwanie rozwiązań	Konfrontacja stanowisk
Sposób zakończenia sporu	Podpisana Ugoda   –wysokość zachowku i warunki spłaty ustalone wspólnie i  zaakceptowane przez Strony.	Niepewny Wyrok Sądu – oddalenie powództwa lub zasądzenie kwoty zachowku (nie zawsze żądanej).
Osoba trzecia w sporze	Neutralny mediator (wybierany przez Strony)	Władza sędziego wskazanego przez Sąd
Miejsce	W przyjaznym miejscu i poufnie	W sądzie i publicznie
Kierunek działań	Na przyszłość – jaka będzie dalsza współpraca	Przeszłość – jak było
Rola pełnomocnika (np. prawnika)	Doradztwo w kwestiach prawnych w celu zawarcia ugody	Walka o korzystny wyrok dla Strony
Komunikacja Stron	Intensywna	Brak
Stanowisko/potrzeby Stron	Możliwość poznania stanowiska/potrzeb drugiej Strony i ich uszanowanie.	Brak takiej możliwości
Satysfakcja Stron	Duża	Bardzo niska
Stres	Zmniejszony do minimum	Kontynuacja stresu
Konflikt	Zatrzymanie /złagodzenie	Nadal trwa a nawet może się zwiększyć
Relacje między Stronami	Poprawa jakości komunikacji między Stronami pozwalająca na zachowanie pozytywnych relacji między Stronami	Brak możliwości pozwalających na zachowanie pozytywnych relacji między Stronami
Niechęć /wrogość	Zmniejszenie niechęci/wrogości Stron wobec siebie	Może być większa po przegranej
Odpowiedzialności Stron	Wzięcie odpowiedzialności za własny problem	Bierne oczekiwanie na rozstrzygnięcie przez Sąd

Autor: Agata Lewandowska