aastran

Umowa konkubencka

15 kwietnia 2024

Do punktu nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego zgłosiła się Pani Katarzyna żyjąca w związku konkubenckim od 20 lat. Jej relacje z partnerem układają się poprawnie, ich życie nie odbiega niczym od życia małżonków. Pani Katarzyna i jej partner wspólnie pobudowali dom, zaciągając na ten cel kredyt hipoteczny, wspólnie wychowują dwójkę dzieci. Niemniej jednak z uwagi na fakt, że strony nie łączy związek małżeński, Pani Katarzyna chciałaby dowiedzieć się w jaki sposób mogą z partnerem uregulować wszelkie kwestie dotyczące podziału majątku, którego dorobili się wspólnie na przestrzeni lat. Ponadto Pani Katarzyna chciałaby uregulować kwestie dotyczące dziedziczenia, ewentualnej opieki, pełnomocnictw na wypadek choroby i wszelkich innych kwestii wynikających ze wspólnego życia.

Informacje ogólne dotyczące umowy konkubenckiej

Wiele osób z różnych przyczyn nie chce zawierać związku małżeńskiego. Decydując się na życie w konkubinacie strony pozbawiają się tym samym możliwości regulowania prawem rodzinnym stosunków panujących pomiędzy nimi. Niemniej jednak brak chęci zawarcia związku małżeńskiego nie oznacza, że pomiędzy stronami nie panuje więź, czy to emocjonalna, czy materialna. Osoby żyjące w konkubinacie zazwyczaj funkcjonują jak we wspólnocie małżeńskiej, wspólnie prowadzą gospodarstwo domowe, powiększają swój dorobek życia, wychowują wspólnie dzieci.

Obowiązujące przepisy nie regulują w żaden sposób konkubinatu. Jednak istnieje możliwość szczegółowego określenia warunków związku w jakim strony pozostają. To właśnie umowa konkubencka pozwala na zabezpieczenie stron nieformalnego związku określając tym samym zasady ich wspólnego życia w sposób analogiczny do związku małżeńskiego. Pamiętać należy, że konkubinat nie wywołuje żadnych skutków prawnych w przeciwieństwie do małżeństwa. W związku małżeńskim powstaje wspólnota majątkowa, prawo do wzajemnego dziedziczenia z mocy samego prawa.
W konkubinacie taki stan rzeczy nie powstaje, dlatego też w takim przypadku chronić może przedmiotowa umowa zawarta pomiędzy partnerami nazywana, jak zostało wcześniej wskazane konkubencką lub kohabitacyjną.

Kwestie dotyczące umowy konkubenckiej określone są w kodeksie cywilnym, jest to umowa nienazwana. Umowy takie charakteryzuje cecha swobody nazewnictwa oraz swoboda kształtowania treści według uznania stron. Jedynym obwarowaniem są obowiązujące przepisy prawa oraz zasady współżycia społecznego.

Co można ustalić w umowie konkubenckiej?

Partnerzy w przedmiotowej umowie regulują w sposób dowolny zasady wspólnego pożycia mając na uwadze kwestie prawne oraz praktyczne. W umowie takiej strony mogą zawrzeć wszystko na czym im zależy, m.in. kwestie dotyczące dziedziczenia, obowiązku sprawowania opieki w przypadku ciężkiej choroby. Strony w umowie takiej mogą wyrazić zgodę na przyjęcie nazwiska partnera, jak również zawrzeć postanowienia w zakresie obowiązku alimentacyjnego lub renty alimentacyjnej, na wypadek wypowiedzenia lub rozwiązania umowy z winy jednego z nich. Umowa taka może zawierać uregulowania dotyczące sytuacji majątkowej i zasad wzajemnych rozliczeń pomiędzy partnerami, w tym ustanawiać współwłasność przedmiotów należących dotychczas do jednego z partnerów oraz przedmiotów nabywanych w czasie trwania związku konkubenckiego. Może ona również określać sposób sprawowania zarządu nad wspólnym majątkiem oraz wskazywać zasady jego podziału w razie rozpadu konkubinatu. Umowa ta może również bez żadnych przeszkód regulować kwestie związane z dokonywaniem spłaty wspólnie zaciągniętego kredytu, pożyczki czy też innych zobowiązań majątkowych. Umowa konsumencka może także rozliczać nakłady poniesione na rzeczy będące przedmiotem współwłasności, jak na przykład mieszkanie czy samochód. Strony umowy konkubenckiej mogą udzielić sobie wzajemnie pełnomocnictwa ogólnego do dokonywania czynności w odniesieniu do majątku wspólnego. Umowa konkubencka może zostać ustanowiona na czas określony lub czas nieokreślony. Wszelkie spory, jakie mogą wyniknąć na tle wykonywania umowy konkubenckiej, rozpatrywane są przez odpowiedni wydział cywilny sądu powszechnego, choć strony mogą w umowie wskazać Sąd właściwy pod względem miejscowym.

Jak zawrzeć umowę konkubencką?

Przepisy nie przewidują żadnej szczególnej formy do zawarcia przedmiotowej umowy. Jednakże dla celów dowodowych, przede wszystkim dla potrzeb ewentualnego postępowania sądowego, powinna ona zostać nawiązana przynajmniej w formie pisemnej. Najlepiej, aby została ona zawarta w formie aktu notarialnego, dzięki czemu będzie miała postać bardziej sformalizowaną oraz większą moc dowodową. Jeśli w grę wchodzą kwestie dotyczące wspólnych nieruchomości, wówczas umowa taka powinna zostać zawarta w formie aktu notarialnego.

Autorka: Amanda Astran-Okońska

Mediacja – możliwość sprawniejszego przebiegu procesu rozwodowego

23 października 2023

Do Punktu Nieodpłatnego Poradnictwa Obywatelskiego zgłosiła się Pani Alina oraz Pan Zbigniew. Pani Alina i pan Nowak są małżeństwem od 20 lat, mają wspólnie 10 letnią córkę Anię oraz majątek, który zgromadzili na przełomie tych kilkunastu lat wspólnego życia. Z uwagi na fakt, iż w ich małżeństwie od dłuższego czasu nie układa się najlepiej postanowili zakończyć swój związek przez rozwód. Pomimo rozpadu małżeństwa, ustania pomiędzy małżonkami więzi emocjonalnej i duchowej, dla dobra dziecka chcą uregulować wszystkie kwestie związane z małżeństwem z jak najmniejszym obciążeniem córki, mając na względzie jej komfort psychiczny i bezpieczeństwo. Pani Alina i pan Zbigniew przed złożeniem pozwu rozwodowego chcieliby uzyskać informację, czy mogą coś ustalić w drodze mediacji, tak aby proces przebiegł szybko i sprawnie.

Czym jest mediacja?

Mediacja jest dobrowolnym i poufnym procesem rozwiązywania sporu, w którym niezależna osoba trzecia – mediator pomaga stronom znaleźć akceptowalne przez obie strony rozwiązanie konfliktu. Mediację prowadzi się na podstawie umowy o mediację albo postanowienia sądu kierującego strony do mediacji. Umowa może być zawarta także przez wyrażenie przez stronę zgody na mediację, gdy druga strona złożyła odpowiedni wniosek. W umowie o mediację strony określają w szczególności przedmiot mediacji, osobę mediatora albo sposób wyboru mediatora. Mediację prowadzi się przed wszczęciem postępowania, a za zgodą stron także w toku sprawy.

Jakie są zasady mediacji?

Dobrowolność – strony do mediacji przystępują dobrowolnie, beż żadnego przymusu. Z własnej woli strony zgłaszają chęć uczestniczenia w postępowaniu mediacyjnym, z którego mogą zrezygnować na każdym jego etapie, bez jakichkolwiek negatywnych konsekwencji.
Bezstronność – zasad ta dotyczy osoby mediatora, który obowiązany jest traktować strony w sposób równorzędny. Każda ze stron ma równe prawa
w mediacji, a efekt końcowy ma być zaakceptowany przez wszystkich uczestników.
Poufność – cały przebieg postępowania mediacyjnego jest objęty tajemnicą. Wszystko co zostanie powiedziane zarówno na spotkaniach indywidualnych, jak
i spotkaniu wspólnym, pozostaje do wiadomości jedynie stron oraz mediatora.
Neutralność – propozycje rozwiązania konfliktu są wypracowywane przez strony, bez propozycji ich rozwiązania przez mediatora. Mediator jest neutralny co do przedmiotu sporu, a warunki ugody są wspólnie wypracowywane przez strony.
Akceptowalność – strony muszą wyrazić zgodę na konkretnego mediatora,
w sytuacji kiedy z jakichkolwiek względów, u którejkolwiek ze stron, wystąpi chęć zmiany osoby mediatora, istnieje taka możliwość. Jest to prawo stron którego nie można odmówić.

Kto może wziąć udział w mediacji?

Strony będące w konflikcie. Dodatkowo podczas spotkania mediacyjnego stronom mogą towarzyszyć pełnomocnicy, po uprzednim wyrażeniu zgody przez drugą stronę, ma to na celu zachowanie równości stron.

Jakie sprawy rodzinne można uregulować w drodze mediacji?

W sprawach o rozwód i separację sąd może skierować strony do mediacji w każdym stanie sprawy, by umożliwić stronom ugodowe załatwienie spornych kwestii dotyczących zaspokojenia potrzeb rodziny, alimentów, sposobu sprawowania władzy rodzicielskiej, kontaktów z dziećmi oraz spraw majątkowych podlegających rozstrzygnięciu w wyroku orzekającym rozwód lub separację. W przedmiotowej sprawie strony mogą w drodze mediacji ustalić kwestie dotyczące kontaktów
z małoletnim dzieckiem, a także podział wspólnego majątku, tym samym skracając czas trwania postępowania rozwodowego.

Jakie dokumenty otrzymuje się po przeprowadzonej mediacji?

Ugoda mediacyjna – umową zawartą pomiędzy stronami konfliktu. Zawiera ona postanowienia mediacji wraz z rozwiązaniem konfliktu, które są korzystne dla obu stron. Przez podpisanie ugody strony wyrażają zgodę na wystąpienie do sądu z wnioskiem o jej zatwierdzenie, o czym mediator informuje strony.
Protokół z mediacji – zgodnie z art. 183¹²Kodeksu postępowania cywilnego (Dz.U. z 2023 r. poz. 1550) Z przebiegu mediacji sporządza się protokół,
w którym oznacza się miejsce i czas przeprowadzenia mediacji, a także imię, nazwisko (nazwę) i adresy stron, imię i nazwisko oraz adres mediatora,
a ponadto wynik mediacji. Protokół podpisuje mediator. Jeżeli strony zawarły ugodę przed mediatorem, ugodę zamieszcza się w protokole albo załącza się do niego. Strony podpisują ugodę. Niemożność podpisania ugody mediator stwierdza w protokole. Mediator doręcza stronom odpis protokołu.

Dodatkowo podczas mediacji może zostać sporządzony plan wychowawczy. Zgodnie z art. 58 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (Dz.U. z 2020 r. poz. 1359) Sąd uwzględnia pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Plan wychowawczy jest integralną częścią ugody zawartą pomiędzy stronami, niemniej jednak wola jego sporządzenia należy do stron.

Co dalej gdy mediacja dobiegnie końca?

Jeżeli zawarto ugodę przed mediatorem, sąd, o którym mowa na wniosek strony niezwłocznie przeprowadza postępowanie co do zatwierdzenia ugody zawartej przed mediatorem. Jeżeli ugoda podlega wykonaniu w drodze egzekucji, sąd zatwierdza ją przez nadanie jej klauzuli wykonalności; w przeciwnym przypadku sąd zatwierdza ugodę postanowieniem. Jeżeli ugoda dotyczy roszczeń objętych różnymi postępowaniami sądowymi, strony wymieniają w ugodzie te postępowania oraz wskazują sąd, który podejmie czynności przewidziane w poszczególnych sprawach, chyba że prowadziłoby to do naruszenia przepisów o właściwości rzeczowej, mogącego skutkować nieważnością postępowania, lub właściwości wyłącznej. Odpis postanowienia o zatwierdzeniu ugody lub nadaniu ugodzie klauzuli wykonalności sąd doręcza pozostałym sądom wymienionym w ugodzie. Odpis postanowienia o zatwierdzeniu ugody lub nadaniu ugodzie klauzuli wykonalności stanowi podstawę do umorzenia postępowania w zakresie, w jakim dotyczy ono roszczeń objętych ugodą. Sąd odmawia nadania klauzuli wykonalności albo zatwierdzenia ugody zawartej przed mediatorem, w całości lub części, jeżeli ugoda jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa, a także gdy jest niezrozumiała lub zawiera sprzeczności.

Na kanwie niniejszej sprawy wskazać należy, iż strony mogą zawrzeć ugodę mediacyjną w której uregulują między sobą kwestie dotyczące opieki nad małoletnią, jak również dokonają uzgodnień w zakresie podziału majątku wspólnego. Taką ugodę wraz z planem wychowawczym oraz protokołem strony mogą dołączyć do pozwu rozwodowego przyspieszając tym samym całą procedurę rozwodową.

Podstawa prawna:
Kodeks postępowania cywilnego