Porady Obywatelskie

Pani Anita razem z mężem Pawłem oraz dwiema córkami – w wieku 6 i 2 lat, mieszkają w wynajętym mieszkaniu w stolicy, a ich rodzice mieszkają poza Warszawą. Oboje mają wykształcenie wyższe. Pani Anita jest nauczycielką  a jej mąż jest informatykiem. Pierwsze incydenty przemocy (pretensje o bałagan w domu, o to, że Pani Anita przytyła i dziecko za dużo płacze) pojawiły się 5 lat temu po urodzeniu starszej córki. Sytuacja nieco się uspokoiła, kiedy Pani Anita wróciła do pracy. Niestety, mąż Pani Anity zaczął ją kontrolować i wydzielać pieniądze, zwłaszcza kiedy Pani Anita z powodu stanów depresyjnych (a następnie po urodzeniu młodszej córki), nie pracuje zawodowo od ponad 2 lat. Jej mąż uważał, że skoro ona nie zarabia pieniędzy, nie ma prawa ich wydawać na własne potrzeby takie jak fryzjer, kosmetyki czy ubrania. Kilka tygodni temu mąż Pani Anity, po kłótni dotyczącej budżetu domowego, uderzył ją kilkakrotnie. Pani Anita jest przerażona zachowaniem męża i po rozmowie ze znajomą postanowiła dowiedzieć się czy  może zgłosić przemoc i skorzystać z procedury Niebieskiej Karty?

Pani Anita dowiedziała się, że Niebieska Karta (dalej NK) zakładana jest osobom stosującym przemoc w rodzinie. Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, definiuje tę procedurę następująco: „Procedura Niebieskiej Karty obejmuje ogół czynności podejmowanych i realizowanych przez przedstawicieli jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, policji, oświaty i ochrony zdrowia, w związku z uzasadnionym podejrzeniem zaistnienia przemocy w rodzinie.”

Aby skorzystać z procedury Niebieskiej Karty Pani Anita powinna zgłosić się na policję lub do najbliższego jej miejsca zamieszkania Ośrodka Pomocy Społecznej i zgłosić przemoc w rodzinie.  Zostanie wszczęta procedura Niebieskiej Karty (NK).

Niebieska Karta może zostać założona przez  policję,  Ośrodek Pomocy Społecznej, jak i Gminną Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Wypełnienie NK nie jest jednak równoznaczne ze złożeniem zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa. Nie stanowi podstawy do wszczęcia postępowania karnego. Jednak w przypadku złożenia zawiadomienia i wszczęcia postępowania może ona zostać wykorzystana jako dowód procesowy. Dokumentacja NK jest dla policji informacją, że w danej rodzinie dochodzi do przemocy. Warto podkreślić, że dopiero zakończona procedura NK może stanowić sądowy dowód stosowania przemocy domowej.

Dla każdej ofiary przemocy w rodzinie bardzo trudne jest wyjście na zewnątrz z problemem i zgłoszenie go odpowiednim organom. Ofiara przemocy zwykle ma wiele obaw, lęków i wątpliwości. Z tego powodu Pani Anita została zapoznana z procedurą od A-Z, aby była dobrze przygotowana.

Formularz „Niebieska Karta – A”

Wszczęcie procedury NK w sytuacji podejrzenia występowania przemocy w rodzinie następuje poprzez wypełnienie formularza „Niebieska Karta – A” (NK-A) przez przedstawiciela policji, pomocy społecznej, oświaty, ochrony zdrowia lub gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych. Powinno to nastąpić w obecności osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, a w sytuacji, gdy ten kontakt jest niemożliwy, bez udziału tej osoby. Najczęściej dzieje się to podczas interwencji policji w związku z wezwaniem. Formularz NK-A zawiera podstawowe informacje o osobach, które zostały dotknięte przemocą oraz pozostałe informacje, także dotyczące osoby, która tę przemoc stosuje. Następnie po wypełnieniu formularza NK-A, jest on przekazywany niezwłocznie, ale nie później niż w terminie 7 dni od dnia wszczęcia procedury przewodniczącemu zespołu interdyscyplinarnego. Kopia formularza A pozostaje u wszczynającego procedurę.

Należy pamiętać, że na procedurę NK składają się karty od litery A do litery D włącznie. Kolejne litery są jednocześnie kolejnymi formularzami NK, a także etapami udzielania pomocy osobie czy rodzinie dotkniętej przemocą.

Formularz „Niebieska Karta – B”

Kolejnym etapem po NK-A jest formularz „Niebieska Karta „B”, który otrzymuje osoba dotknięta przemocą w rodzinie lub w przypadku przemocy wobec dziecka – rodzic, opiekun prawny lub faktyczny, osoba, która zgłosiła podejrzenie stosowania przemocy w rodzinie. Formularz B jest dokumentem dla osób pokrzywdzonych, zawierającym definicję przemocy, praw człowieka, informację o miejscach gdzie można uzyskać pomoc. Formularza B nie przekazuje się osobie podejrzanej o stosowanie przemocy w rodzinie.

Rozpoczęcie procedury

Praca służb rozpoczyna się od tego, że przewodniczący zespołu interdyscyplinarnego przekazuje formularz „Niebieska Karta-A” pozostałym członkom zespołu niezwłocznie, nie później niż w ciągu 3 dni od dnia jego otrzymania.

Formularz „Niebieska Karta – C”

Na posiedzenie zespołu interdyscyplinarnego zaprasza się osobę, wobec której istnieje podejrzenie, że doznaje przemocy w rodzinie. Na tym posiedzeniu dokonuje się analizy sytuacji rodzinnej oraz wypełnia formularz „Niebieska Karta- C”. Spotkanie zespołu z osobą doznającą przemocy jest bardzo istotne dla podejmowanych w ramach procedury działań i ich efektywności. Osoba pokrzywdzona bowiem ma miejsce i czas, aby określić, jakie są jej potrzeby, jaką ma gotowość do podjęcia działań.

Formularz „Niebieska Karta – D”

Przepisy nie precyzują jednak, czy ma to się odbyć podczas posiedzenia czy indywidualnego kontaktu członka zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej z daną osobą, wskazuje natomiast, że to przewodniczący zespołu interdyscyplinarnego wzywa tą osobę na spotkanie zespołu lub grupy. Formularz D członkowie zespołu interdyscyplinarnego wypełniają w obecności osoby, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie.

Bardzo ważne jest to, że spotkania z osobą, wobec której istnieje podejrzenie doznawania przemocy w rodzinie oraz osobą podejrzaną o stosowanie tej przemocy nie mogą być organizowane w tym samym miejscu i czasie. Działania zespołu powinny być kontynuowane bez względu na to czy osoba stosująca przemoc zgłosi się na takie spotkanie.

Zatem na spotkanie zostanie zaproszony mąż Pani Anity, Pan Paweł.

Ponowne dopuszczenie się przemocy

Jeżeli w trakcie działań wykonywanych przez policjanta, pracownika socjalnego, przedstawiciela gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, oświaty lub ochrony zdrowia zachodzi podejrzenie, że osoba ponownie dopuściła się przemocy w rodzinie, ponownie wypełnia się formularz A (wpisuje się informacje dotyczące nowego zdarzenia) i przesyła do przewodniczącego zespołu interdyscyplinarnego. Przepisy nie określają czasu, w jakim podmiot wypełniający formularz ma go przekazać przewodniczącemu, natomiast zasadnym wydaje się przyjęcie reguły, że jest to do siedmiu dni.

6 etapów procedury Niebieskiej Karty

Reasumując przebieg procedury Niebieskiej Karty, należy podkreślić, że jest ona podzielona na 6 etapów, które następują kolejno po sobie:

1. Wszczęcie procedury.
2. Opracowanie indywidualnego planu pomocy.
3. Oddziaływanie na sprawcę przemocy.
4. Realizacja indywidualnego planu pomocy.
5. Ewentualne zdarzenia niebezpieczne w trakcie procedury NK.
6. Zakończenie procedury NK.

Więcej informacji i pomoc: 

Ogólnopolski Telefon dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” 800 120 002

Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia Konsultacje w sprawie przemocy: niebieskalinia@niebieskalinia.info

lub listownie pod adresem Al. Jerozolimskie 155,  02-326 Warszawa.

Podstawa prawna:
Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z dnia 29 lipca 2005 r. (Dz.U. Nr 180, poz. 1493), tj. z dnia 24 sierpnia 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1390).
Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie Procedury "Niebieskiej Karty" oraz wzorów formularzy :Niebieska Karta"  z dnia 13 września 2011 r. (Dz.U. Nr 209, poz. 1245).

Autorka: Anna Thieme