Tag: pomoc społeczna

W jakiej sytuacji można utracić przyznaną pomoc społeczną?

27 czerwca 2022

Do Punktu NPO zgłosiła się Pani Katarzyna, wobec której uchylono decyzję o przyznaniu świadczeń z pomocy społecznej. Pani Katarzyna spełnia kryteria formalne otrzymania pomocy społecznej, w tym kryterium dochodowe, decyzja ta była więc dla niej sporym zaskoczeniem.  W uzasadnieniu decyzji organ wskazał na fakt, iż Pani Katarzyna posiada własne zasoby finansowe – środki otrzymane ze sprzedaży odziedziczonej po matce nieruchomości – które umożliwiają jej zabezpieczenie niezbędnych potrzeb bytowych. 

Warunki przyznania pomocy społecznej

Pomoc społeczna, zgodnie z ustawą o pomocy społecznej, ma na celu „umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości”. Prawo do pomocy społecznej przysługuje obywatelom polskim i cudzoziemcom, mającym miejsce zamieszkania i przebywającym w Polsce oraz spełniającym tzw. kryterium dochodowe. Z pomocy społecznej może skorzystać osoba samotnie gospodarująca, której dochód nie przekracza kwoty 776 zł oraz osoba w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza 600 zł. Osoba lub rodzina musi też pozostawać w trudnej sytuacji życiowej wskazanej w ustawie (np. ubóstwo, bezrobocie czy niepełnosprawność).   

Zasada pomocniczości

Analizując sytuację przedstawioną przez Panią Katarzynę, należy podkreślić, że pomoc społeczna kieruje się zasadą pomocniczości. Zgodnie z tą zasadą przyznanie pomocy społecznej może mieć miejsce tylko wtedy, kiedy osoba nie jest w stanie zaspokoić swoich potrzeb i przezwyciężyć trudnych sytuacji życiowych, wykorzystując własne środki, zasoby i możliwości. Pomoc społeczna uruchamiana jest dopiero wtedy, gdy osoba lub rodzina znajdzie się w sytuacji kryzysowej i nie potrafi jej samodzielnie przezwyciężyć.

Dlatego też zdarzają się sytuacje, w których pomimo spełnienia formalnych przesłanek – tak jak w przypadku pani Katarzyny –  nie otrzymamy pomocy społecznej, przyznana nam pomoc społeczna zostanie ograniczona lub zostaniemy jej pozbawieni. 

W jakiej sytuacji – pomimo spełniania przesłanek formalnych – nie będzie nam przysługiwała pomoc społeczna? Kiedy przyznana pomoc społeczna może zostać ograniczona, wstrzymana lub odebrana?

Kluczowe znaczenie dla oceny zasadności pobierania świadczeń z pomocy społecznej ma postawa osoby, która się o nią ubiega. 

Marnotrawstwo świadczeń lub zasobów własnych oraz brak współdziałania

Ustawa o pomocy społecznej wprost wskazuje na marnotrawienie przyznanych świadczeń, ich celowe niszczenie lub korzystanie w sposób niezgodny z przeznaczeniem, a także marnotrawienie własnych zasobów finansowych; jak również brak współdziałania. 

Jeśli zatem osoba, która spełnia formalne warunki otrzymania pomocy społecznej, wydaje przyznane środki w sposób nierozsądny, przeznacza je na zakup rzeczy, których nie można uznać za niezbędne (np. używki), celowo psuje przyznane w ramach świadczeń niepieniężnych rzeczy lub doprowadza do utraty ich wartości, musi liczyć się z tym, że przyznaną pomoc może utracić. 

Takie same konsekwencje może rodzić brak współpracy pomiędzy osobą lub rodziną a pracownikiem socjalnym, w tym odmowa zawarcia kontraktu socjalnego lub niedotrzymanie jego postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia zatrudnienia, udziału w szkoleniu, w innych formach aktywizacji zawodowej i działaniach integracji społecznej oraz nieuzasadniona odmowa podjęcia leczenia odwykowego. Osoba nie współdziała z organami pomocy społecznej jeśli nie chce podjąć pracy ze względu na zbyt niskie w jej ocenie oferowane wynagrodzenie lub stanowisko, które nie odpowiada jej kwalifikacjom, nie udziela informacji, czy  uniemożliwia przeprowadzenie wywiadu środowiskowego. 

W takiej sytuacji jednak, organ – odmawiając przyznania świadczenia lub ograniczając jego rozmiar – jest zobowiązany wziąć pod uwagę sytuację osób będących na utrzymaniu osoby ubiegającej się o świadczenie lub korzystającej ze świadczeń. 

Dysproporcja dochodowo-majątkowa

Kolejnym powodem który pozwala ograniczyć, odmówić lub wstrzymać świadczenia, są różnice między wykazanym dochodem a sytuacją majątkową osoby lub rodziny. 

Z takim właśnie przypadkiem mamy do czynienia w sytuacji opisanej przez Panią Katarzynę. Mimo braku dochodów, Pani Katarzyna może przezwyciężyć trudną sytuację życiową poprzez wykorzystanie własnych zasobów finansowych – środków otrzymanych ze sprzedaży odziedziczonej nieruchomości. 

Ocena takiej „dysproporcji” jest zazwyczaj trudna do udokumentowania. Należy bowiem wykazać, że osoba ubiegająca się o przyznanie świadczenia jest w stanie samodzielnie zaspokajać swoje niezbędne potrzeby, pomimo spełnienia formalnych wymogów do otrzymania świadczenia z pomocy społecznej. 

Możliwość zbadania sytuacji finansowej osoby pobierającej lub ubiegającej się o świadczenia daje przeprowadzenie wywiadu środowiskowego. Na zamożność osoby, która wyłącza ją z ochrony instytucji pomocy społecznej, wskazuje zwykle tryb życia jaki prowadzi, posiadane nieruchomości, samochody, luksusowe ubrania czy przedmioty. 

Prawo do świadczeń z pomocy społecznej nie przysługuje również osobie odbywającej karę pozbawienia wolności oraz tymczasowo aresztowanej. Wyjątkiem są osoby odbywające karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego. Wobec osoby tymczasowo aresztowanej przyznane prawo do świadczeń z pomocy społecznej ulega zawieszeniu. 

Warto podkreślić – niezależnie od wskazanych wyżej okoliczności – że sam fakt niewyrażenia zgody na przeprowadzenie wywiadu środowiskowego czy odmowa złożenia oświadczenia o dochodach i stanie majątkowym może prowadzić do odmowy przyznania lub utraty świadczenia. 

Dodatkowo, zmiana prawa czy sytuacji dochodowej i osobistej osoby i jej rodziny może pociągać za sobą konieczność ponownej oceny spełnienia przesłanek uprawniających do skorzystania z pomoc społecznej.

Podstawa prawna: 
Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2021 r. 
poz. 2268, 2270)

Autor: Anna Kulikowska

Kto może uzyskać pomoc Asystenta Rodziny?

21 lutego 2022

Pani Patrycja ma 43 lata, wykształcenie średnie. Pracuje jako sprzątaczka w jednej z większych firm. Samodzielnie wychowuje dwójkę dzieci: 5-letnią córkę i 7-letniego syna. Partner pani Patrycji, ojciec jej dzieci, od trzech lat odbywa karę pozbawienia wolności, w związku z tym nie uczestniczy w życiu dzieci i nie pomaga w ich wychowaniu. Pani Patrycji, jako samotnej matce, trudno jest pogodzić pracę z wychowaniem dzieci. Ma duży problem z synem, który wdaje się w bójki, jest agresywny, również wobec nauczycieli. Dyrekcja szkoły oznajmiła pani Patrycji, że jeżeli sytuacja będzie się powtarzała, to sprawa zostanie zgłoszona do Ośrodka Pomocy Społecznej. Pani Patrycja bardzo się przestraszyła, ponieważ słyszała, że pomoc społeczna odbiera rodzicom dzieci. Nie wie, co ma zrobić w tej sytuacji. Zwróciła się po pomoc do doradcy obywatelskiego.

Jak wspominaliśmy we wcześniejszym artykule dostępnym na blogu: https://poradnictwoobywatelskie.com/2021/12/27/pomoc-materialna-z-osrodka-pomocy-spolecznej-dla-osoby-w-trudnej-sytuacji-finansowej/, Ośrodek Pomocy Społecznej został powołany po to, aby nieść pomoc rodzinom, które znalazły się w trudnej sytuacji życiowej. Taka jest właśnie sytuacja pani Patrycji, która ma trudności z wychowaniem dorastającego syna. 

W związku z ustawową rolą Ośrodka Pomocy Społecznej, pani Patrycja nie powinna się zatem obawiać pracowników pomocy społecznej, a wręcz przeciwnie, jak najszybciej zgłosić się po wsparcie. Po otrzymaniu zgłoszenia, pracownik pomocy społecznej przeprowadzi wywiad środowiskowy, którego celem jest przede wszystkim ustalenie, jakiego wsparcia wymaga rodzina pani Patrycji. W przypadku rodzin, w których są małe dzieci i występują problemy wychowawcze, Ośrodek może przydzielić specjalnego pracownika – asystenta rodziny. 

Zadaniem takiego asystenta jest przede wszystkim udzielenie pomocy i wsparcia rodzinie. Pomoc ta odbywa się na zasadzie współpracy z rodziną i ma charakter długoterminowy (może trwać nawet przez dwa lub trzy lata). Przez ten czas asystent pomaga rodzinie, stara się wspierać ją wychowawczo, a także uczy jak rozwiązywać bieżące problemy, tak aby w przyszłości rodzina była w stanie poradzić sobie z nimi samodzielnie. 

Rolą asystenta jest zatem wsparcie rodziny w trudnej sytuacji, nie zaś, wbrew powszechnej opinii, “odebranie dzieci i umieszczenie ich w placówce opiekuńczej”. Oczywiście takie sytuacje mogą się zdarzyć, gdy rodzina nie współpracuje z asystentem i dobro dzieci jest zagrożone. 

Pani Patrycja nie ma się czego obawiać. 

Zgodnie z art. 15 ust.1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, do zadań asystenta rodziny zalicza się między innymi:

  • opracowanie i realizację planu pracy z rodziną we współpracy z członkami rodziny, jak również ewentualne dopasowanie tego planu do planu pomocy dziecku umieszczonemu w pieczy zastępczej;
  • pomoc rodzinom w poprawie ich sytuacji życiowej;
  • pomoc w rozwiązywaniu problemów socjalnych, psychologicznych, wychowawczych z dziećmi;
  • wspieranie aktywności społecznej rodzin oraz praca nad motywowaniem członków rodzin do podnoszenia kwalifikacji zawodowych, nierzadko również udzielanie pomocy w poszukiwaniu, podejmowaniu i utrzymywaniu pracy zarobkowej;
  • zachęcanie do udziału w zajęciach grupowych dla rodziców, mających na celu kształtowanie prawidłowych wzorców rodzicielskich i umiejętności psychospołecznych;
  • udzielanie wsparcia dzieciom, w szczególności poprzez udział w zajęciach psychoedukacyjnych, jak również podejmowanie działań interwencyjnych i zaradczych w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa dzieci i rodzin a także prowadzenie indywidualnych konsultacji wychowawczych dla rodziców i dzieci;
  • prowadzenie dokumentacji dotyczącej pracy z rodziną, i w związku z tym dokonywanie okresowej oceny sytuacji rodziny, nie rzadziej niż co pół roku, jak również monitorowanie funkcjonowania rodziny po zakończeniu pracy z rodziną;
  • w razie potrzeby sporządzanie, na wniosek sądu, opinii o rodzinie i jej członkach;
  • obowiązkiem asystenta rodziny jest też nawiązanie współpracy z jednostkami administracji rządowej i samorządowej, właściwymi organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami i osobami specjalizującymi się w działaniach na rzecz dziecka i rodziny.
Podstawa prawna:
Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej; art. 11,12,14,15,16.

Autor: Małgorzata Dąbrowska