Do Punktu Nieodpłatnych Porad Obywatelskich przyszła pani Monika. Była roztrzęsiona, płakała, że zabrano jej dzieci i umieszczono w rodzinie zastępczej u jej rodziców. Ona tęskni za nimi i jak mówi straciła cały sens swojego życia. Z dalszych słów pani Moniki doradczyni wywnioskowała, że klientka jest samotną matką, wychowuje dwoje dzieci: córeczkę w wieku 2 lat i synka w wieku 4 lat. Mieszka sama w mieszkaniu komunalnym, nie pracuje, bo dzieci są małe, utrzymuje się z zasiłków i alimentów. Ojciec dzieci jest za granicą, ma tam drugą rodzinę. Pani Monika stara się płacić czynsz, choć przyznała, że obecnie ma nieduże zadłużenie. Czasami zdarza się jej używać alkoholu, bo jak twierdzi „ma trudne, samotne życie”, a nikt nie pomaga jej w opiece nad dziećmi. Kilka tygodni temu, w czasie jednej z takich sytuacji, kiedy wypiła alkohol i zasnęła, dzieci pakaly, ktoś zadzwonił po policję i wtedy zostały zabrane. Pani Monika najpierw kilka dni piła i płakała, potem była wściekła i chciała siłą zabrać dzieci do domu, ale kiedy się uspokoiła, postanowiła poprosić o pomoc doradcę obywatelskiego i dowiedzieć się, co zrobić, aby odzyskać dzieci.
Odebranie dzieci z ich rodzinnego domu jest nie tylko dramatycznym zdarzeniem dla dzieci, ale również dla ich matki. Jednak takie sytuacje nigdy nie zdarzają się bez poważnej przyczyny. Opisana przez panią Monikę sytuacja również należy do tych, w których bezpieczeństwo dzieci było zagrożone, kiedy ich matka spała w stanie upojenia alkoholowego. Tak małe dzieci, pozostawione bez opieki, były w niebezpieczeństwie. Szczęściem w tej sytuacji była wrażliwość sąsiadów, którzy zareagowali na ich płacz i dzięki temu można było zapobiec większej tragedii.
Doradczyni starała się przekazać pani Monice, że choć to zdarzenie było dla niej bardzo bolesne to dobrze, że chce tę sytuację rozwiązać. Podkreśliła, że rozumie trudności jej samotnego rodzicielstwa, ale szukanie pocieszenia w alkoholu nie pomoże jej w rozwiązaniu problemu. Przekazała pani Monice jakie są zasady organizowania opieki w rodzinach zastępczych oraz jakie uprawnienia ma ona jako rodzina biologiczna dzieci.
Przepisy prawne w tym zakresie określa Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.
Przede wszystkim odebranie dzieci z domu rodzinnego łączy się z ograniczeniem władzy rodzicielskiej i jest uprawnieniem sądu. Jeżeli dobro dziecka jest zagrożone, sąd opiekuńczy wydaje odpowiednie zarządzenia dotyczące umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka lub innej formie pieczy zastępczej. Pierwszeństwo w opiece nad dziećmi, które nie mogą z różnych przyczyn być pod opieką swoich rodziców biologicznych mogą otrzymać opiekunowie ustanowieni spośród krewnych lub innych osób bliskich.
Doradczyni z rozmowy z panią Moniką, dowiedziała się, że klientka ma przyznanego kuratora sądowego -, którego opinia będzie dla sądu wiążąca w sprawie ewentualnego powrotu dzieci do domu rodzinnego. Ustaliła także, że z wizytą u pani Moniki zapowiedział się pracownik socjalny. Pani Monika denerwuje się bo nie wie co to dla niej oznacza.
Doradczyni wyjaśniła powody wizyty pracownika socjalnego. Sąd opiekuńczy w przypadku wydania zarządzenia o umieszczeniu dzieci w pieczy zastępczej zawiadamia właściwe instytucje odpowiedzialne za wspieranie rodziny i organizację pieczy zastępczej w miejscu pochodzenia dzieci oraz w miejscu ich przebywania w pieczy zastępczej. Te instytucje mają obowiązek przedstawienia sprawozdania sądowi ze swoich działań na rzecz pomocy w powrocie dziecka do rodziny biologicznej. Współpracują również z kuratorem sądowym. Pracownik socjalny ma za zadanie przeprowadzić ustalenia dot. sytuacji rodzinnej w miejscu zamieszkania rodziców biologicznych dzieci, określić problemy rodziny uniemożliwiające pobyt dzieci w tej rodzinie oraz ocenić potrzeby i rodzaj wsparcia niezbędnego do uzyskania poprawy sytuacji i powrotu dzieci do domu.
Pracownik socjalny może zaproponować szereg działań, które mają pomóc rodzinie wyjść z problemów, wpływających na opiekę i wychowanie dzieci.
Podczas wizyty w Punkcie Nieodpłatnego Poradnictwa Obywatelskiego wspólnie z doradczynią, pani Monika starała się określić, jakie napotyka trudności w wychowywaniu dzieci i z czym sobie nie radzi. Wskazała m.in. na brak cierpliwości do dzieci oraz kłopoty finansowe a także sięganie po alkohol dla rozładowania emocji. Doradczyni przekazała pani Monice adresy poradni rodzinnych Zwróciła również uwagę na problem z rozładowywaniem emocji alkoholem i poradziła skonsultować się w poradni uzależnień. Być może jest to sytuacja wymagająca terapii. Doradczyni, poinformowała także panią Monikę, że w celu poprawy sytuacji finansowej może zarejestrować się w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna poszukująca zatrudnienia, a jako samotna matka ma dodatkowe uprawnienia w ubieganiu się o miejsce dla dzieci w żłobku i przedszkolu.
W kwestii dotyczącej odwiedzin u dzieci, doradczyni wskazała klientce na przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, które określają prawo do kontaktu rodziny biologicznej z dziećmi przybywającymi w pieczy zastępczej. W przypadku pani Moniki sąd nie zakazał tych kontaktów i ma ona możliwość odwiedzenia dzieci u swoich rodziców. Oczywiście te wizyty powinny być wspólnie uzgodnione z rodzicami pani Moniki. W sytuacji braku porozumienia pomiędzy rodzicami a opiekunami zastępczymi sprawy kontaktów z dziećmi ustala sąd opiekuńczy.
Doradca obzwtaelski poinformowal pania Monike, ze rodzic dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej może wnioskować do sądu rodzinnego o przywrócenie władzy rodzicielskiej, jeśli ustały przyczyny dla których sąd zaingerował w jej zakres. Im wcześniej pani Monika złoży pozew o przywrócenie władzy rodzicielskiej, tym szybciej sąd zajmie się sprawą, a jeśli zostanie pozytywnie odebrana przez sędziego przewodniczącego, będzie mieć szansę na szybkie odzyskanie dziecka. Do tego czasu muszą jednak ustać przyczyny. Pani Monika musi przejść terapię antyalkoholową, dbać o stałe kontakty z dziećmi i znaleźć zatrudnienie a także utrzymać odpowiednie warunki mieszkaniowe.
Podstawa prawnaUstawa z dnia 25 lutego 1964 r. –Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Dz.U.1964.poz.59 z póź.zm.
Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Ostatnia nowelizacja - Dz. U. z 2022r poz.447, 1700
Autor Teresa Sierawska
Porady Obywatelskie 