Pan Krzysztof znalazł się w trudnej sytuacji życiowej. W ostatnich miesiącach podupadł na zdrowiu. Utrzymuje się ze skromnej pensji, mieszka wraz z żoną w wynajmowanym mieszkaniu. Żona pana Krzysztofa pracuje dorywczo, ale zarobione pieniądze wydaje tylko na swoje potrzeby i nie dokłada się do kosztów utrzymania. Między małżonkami wciąż dochodzi do kłótni. Kilka miesięcy temu między panem Krzysztofem a jego żoną sąd ustanowił rozdzielność majątkową. Pan Krzysztof jest zobowiązany do płacenia alimentów na córkę z poprzedniego małżeństwa, co sprawia, że z pensji zostaje mu niewiele na utrzymanie. Ostatnio zaciągnął pożyczkę, która pomaga mu związać koniec z końcem. Pan Krzysztof starał się uzyskać świadczenia z pomocy społecznej. Usłyszał jednak, że dochód rodziny w przeliczeniu na jedną osobę przekracza kryterium dochodowe, które uprawnia do uzyskania pomocy. Pan Krzysztof zastanawia się, jak to możliwe, skoro utrzymuje się sam, a słyszał, że alimenty płacone na rzecz innych osób są odliczane od dochodu i kwota, która pozostaje mu na życie z potrąceń z pensji to tylko 700 zł?
Kto jest uprawniony do korzystania z pomocy społecznej?
Aby uzyskać prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej należy spełnić tzw. kryterium dochodowe. Od 1 stycznia 2022 r. z pomocy społecznej może skorzystać osoba samotnie gospodarująca, której dochód nie przekracza kwoty 776 zł oraz osoba w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza 600 zł.
Osoba lub rodzina musi też pozostawać w trudnej sytuacji życiowej wskazanej w ustawie (np. ubóstwo, bezrobocie czy niepełnosprawność).
Czym jest dochód przy ubieganiu się o świadczenie z pomocy społecznej?
Ustawa o pomocy społecznej zawiera własną definicję dochodu. Zgodnie z nią za dochód traktuje się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, pomniejszoną o podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenie zdrowotne i ubezpieczenie społeczne oraz alimenty płacone na rzecz innych osób.
Warto dodać, że jeśli osoba w ciągu 12 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku lub w okresie pobierania świadczenia z pomocy społecznej osiągnęła dochód jednorazowy przekraczający pięciokrotnie kwoty kryterium dochodowego wskazanego w ustawie, kwotę tego dochodu rozlicza się w równych częściach na 12 kolejnych miesięcy, poczynając od miesiąca, w którym dochód został wypłacony. W przypadku uzyskania jednorazowo dochodu należnego za dany okres, kwotę tak uzyskanego dochodu uwzględnia się w dochodzie osoby lub rodziny przez okres, za który uzyskano ten dochód.
Jednocześnie ustawa wylicza wprost składniki, których do dochodu się nie wlicza. Są to między innymi: jednorazowe pieniężne świadczenie socjalne, zasiłek celowy, pomoc materialna mająca charakter socjalny albo motywacyjny, przyznawana na podstawie przepisów o systemie oświaty, wartość świadczenia w naturze, świadczenie z tytułu wykonywania prac społecznie użytecznych czy świadczenie wychowawcze 500+.
Należy podkreślić, że jest to tzw. katalog zamknięty zarówno obciążeń pomniejszających dochód oraz przychodów odliczanych od dochodu. Zatem żadnego dodatkowego obciążenia nie będzie można odliczyć od dochodu, a każdy składnik przychodu, który nie został wymieniony w ustawie, będzie stanowił dochód w rozumieniu ustawy o pomocy społecznej np. uzyskany dodatek mieszkaniowy czy zasiłek pielęgnacyjny.
W przypadku pana Krzysztofa rzeczywiście dochód należy pomniejszyć o kwotę alimentów, którą co miesiąc płaci na rzecz córki. Do jego dochodu będzie natomiast wliczała się pożyczka, którą uzyskał. Ustawa o pomocy społecznej nie przewiduje bowiem, że kwota pożyczki nie podlega zaliczeniu do dochodu bądź, że kwota ta podlega odliczeniu od dochodu. Pomoc społeczna przysługuje osobie, która znalazła się w trudnej sytuacji materialnej i w momencie ubiegania się o pomoc społeczną nie dysponuje środkami finansowymi w wysokości określonej w kryterium dochodowym. Pożyczka jest przychodem, który w danym momencie stanowi źródło utrzymania pana Krzysztofa.
Dodatkowo, w opisanej sytuacji, organ najpewniej uzna, że pan Krzysztofa tworzy gospodarstwo domowe ze swoją żoną, w związku z tym zastosuje kryterium dochodowe dla osoby w rodzinie.
Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej rodzinę tworzą osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące. Za osobę samotną ustawodawca uznaje natomiast osobę samotnie gospodarującą, niepozostającą w związku małżeńskim i nieposiadającą wstępnych ani zstępnych, a za osobę samotnie gospodarującą – osobę prowadzącą jednoosobowe gospodarstwo domowe.
Pan Krzysztof i jego żona są rodziną zgodnie z ustawą o pomocy społecznej. Nie ma tutaj znaczenia istnienie ustroju rozdzielności majątkowej między nimi. Ustrój rozdzielności majątkowej oznacza tylko, że każdy z małżonków ma pełną swobodę w dysponowaniu swoim majątkiem, nadal jednak są zobowiązani przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny. Co więcej, w sytuacji tej znaczenia nie miałoby nawet orzeczenie rozwodu, bowiem o tym czy dana osoba jest osobą samotnie gospodarującą, czy też osobą pozostającą w rodzinie nie decyduje jej stan cywilny, ale stan faktyczny dotyczący sposobu funkcjonowania osoby w gospodarstwie domowym.
Pan Krzysztof może jednak dowieść, że pomimo wspólnego zamieszkania z żoną, małżonkowie nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego. Orzecznictwo sądów pokazuje, że dowodem na to może być np. np. długotrwały i oczywisty konflikt między małżonkami albo zupełnie niezależne funkcjonowanie we wspólnym mieszkaniu i brak wspólnie wykonywanych czynności życia codziennego.
Ustalenia te będą podlegały ocenie w trakcie rodzinnego wywiadu środowiskowego.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2021 r. poz. 2268, 2270) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 lipca 2021 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz. U. z 2021 r., poz. 1296).
Autorka: Anna Kulikowska
Porady Obywatelskie 