Pani Katarzyna rok temu rozwiodła się z mężem Grzegorzem. Sąd orzekł, iż małżeństwo rozpadło się z winy obu stron. Ich wspólne dziecko, małoletnia Zosia, zostało przy matce, zaś Pan Grzegorz płaci na córkę alimenty w wysokości 1 200 zł. Od czasu rozwodu Pani Katarzyna ma problemy finansowe i zapożyczyła się u rodziny i znajomych z uwagi na chęć zmiany samochodu na nowszy. Pani Katarzyna, co prawda pracuje, lecz jej zarobki nie pozwalają na zbytnią rozrzutność. Koleżanka Pani Katarzyny powiedziała jej, żeby wystąpiła o alimenty od byłego męża na swoją rzecz, gdyż ten jest zamożnym przedsiębiorcą.
Pani Katarzyna zgłosiła się punktu Nieodpłatnych Porad Obywatelskich celem porady czy faktycznie może żądać od byłego męża alimentów na swoją osobę.
Regulacja dotycząca obowiązku alimentacyjnego względem byłego małżonka znajduje się w art. 60 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego dalej KRO, który stanowi:
„§ 1. Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.
§ 2. Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.
§ 3. Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.”
Rozpatrując kwestie alimentów od byłego małżonka w pierwszej kolejności musimy ustalić kto był winien rozpadu małżeństwa. Sąd mógł orzec o winie jednej ze stron, nie orzekać o winie, lub orzec o winie obydwu stron.
Ustalenie winnego rozpadu małżeństwa w kontekście dochodzenia alimentów od byłego małżonka ma znaczenie, gdyż zobowiązanym do łożenia alimentów na byłego małżonka będzie:
- małżonek współwinny rozpadu małżeństwa – małżonek taki jest obowiązany dostarczać środków na utrzymanie zarówno małżonkowi nieponoszącemu winy rozkładu pożycia, jak i małżonkowi, który winę taką ponosi, gdy ten znajduje się w niedostatku;
- małżonek nieponoszący winy rozkładu pożycia – małżonek taki jest zobowiązany dostarczać środków utrzymania swemu małżonkowi tylko wtedy, gdy ten małżonek nie ponosi winy rozkładu.
Nie może więc żądać dostarczenia środków utrzymania tylko małżonek winny rozkładu pożycia od małżonka, który winy nie ponosi.
Kolejną istotną kwestią w kontekście roszczenia alimentacyjnego będzie pojęcie niedostatku. Sąd Najwyższy w Wyroku z dnia 05 maja 1999 r. wydanym w sprawie I CKN 872/00 wskazał:
„Stan niedostatku zachodzi wtedy, gdy uprawniony nie ma w ogóle lub nie ma dostatecznych własnych środków utrzymania, które mogłyby zaspokoić jego usprawiedliwione potrzeby.”
Na uwagę zasługuje również, iż w orzecznictwie przyjmuje się, że podjęcie pracy umożliwiającej utrzymanie wyklucza istnienie niedostatku. W tej materii wypowiedział się Sąd Rejonowy w Białymstoku – IV Wydział Rodzinny i Nieletnich w Wyroku z dnia 13 maja 2014 wydanym w sprawie IV RC 494/13, w którym stwierdził:
„Jeżeli była żona poprzez podjęcie pracy zarobkowej może zapewnić sobie środki pieniężne na zaspokojenie swoich usprawiedliwionych potrzeb, to przesłanka stanu niedostatku z art. 60 § 1 KRO nie zostaje spełniona.”
Wyżej wymienione okoliczności odnosiły się do sytuacji niedostatku.
Istnieje jednak możliwość dochodzenia alimentów od byłego małżonka w sytuacji istotnego pogorszenia sytuacji materialnej małżonka niewinnego rozkładu pożycia. Aby móc dochodzić alimentów z tego tytułu muszą zostać spełnione poniższe kryteria:
– były małżonek zobowiązany do alimentacji musi być wyłącznie winny rozpadu małżeństwa,
– były małżonek uprawniony do alimentacji musi być niewinny rozpadu małżeństwa,
– sytuacja majątkowa byłego małżonka uprawnionego do alimentacji musi ulec istotnemu pogorszeniu.
Ustalenie przesłanki istotnego pogorszenia sytuacji materialnej polega na porównaniu sytuacji, w jakiej małżonek niewinny znalazł się wskutek rozwiązania małżeństwa stron, z sytuacją, w jakiej ten małżonek by się znajdował, gdyby rozwód nie został orzeczony i małżeństwo stron wciąż by trwało.
W razie ziszczenia się omawianej przesłanki małżonek wyłącznie winny obowiązany jest do przyczyniania się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku
Odnosząc powyższe rozważania na grunt sprawy Pani Katarzyny, wskazać należy, iż jej powództwo o alimenty od byłego męża jest bezpodstawne. Rozwód pomiędzy Panią Katarzyną a Panem Grzegorzem został orzeczony z winy obojga stron, tym samym samo pogorszenie sytuacji materialnej Pani Katarzyny nie daje podstaw do roszczenia alimentacyjnego. Ponadto Pani Katarzyna nie znajduję się w niedostatku. Okoliczność, iż zaciągnęła pożyczkę na zmianę samochodu na nowszy, nie świadczy o niedostatku, a raczej o rozrzutności.
Jeśli rozważamy wytoczenie powództwa o alimenty do byłego małżonka pamiętajmy o:
– ustaleniu kto ponosi winę za rozpad małżeństwa;
– czy sytuacja, w której się znajdujemy jest niedostatkiem czy jedynie uległa ona pogorszeniu;
– pozew kierujemy do sądu rejonowego właściwego dla naszego miejsca zamieszkania;
– wartość przedmiotu sporu stanowi suma żądanych świadczeń alimentacyjnych za jeden rok;
– powództwo zwolnione jest od kosztów sądowych,
– zanim wystąpimy z powództwem skontaktujmy się z najbliższym punktem porad obywatelskich.
Podstawa prawna: Kodek Rodzinny i Opiekuńczy; Kodeks Postępowania Cywilnego; Ustawa o Kosztach Sądowych W Sprawach Cywilnych
Autor: Marek Ners
Porady Obywatelskie 