Porady Obywatelskie

Pan Zbyszek ma 43 lata, jest ojcem 14-letniej Zosi. Dwa lata temu rozstał się z małżonką i  wyprowadził ze wspólnie zajmowanego mieszkania własnościowego. Mieszkanie małżonkowie nabyli po ślubie. Żaden z małżonków nie wystąpił o rozwód ale związek pana Zbyszka zakończył się definitywnie i ojciec Zosi nie zamierza powrócić do domu. Kiedy emocje po rozstaniu z żoną już opadły, pan Zbyszek chciałby dokonać podziału majątku. Wyprowadzając się zostawił wszystko żonie. Postanowił, że sprawy majątkowe uporządkują kiedy obydwoje będą na to gotowi. Zwrócił się do doradcy z prośbą o pomoc w sprawie podziału majątku.

Wraz z zawarciem małżeństwa pomiędzy małżonkami powstaje wspólność majątkowa (wspólność ustawowa). Składniki majątku nabytego razem przez małżonków, lub przez jednego z nich w  trakcie trwania małżeństwa stanowią od tej pory majątek wspólny. 

Pan Zbyszek formalnie cały czas jest w związku małżeńskim, tym samym istnieje między nim a żoną wspólność majątkowa. W czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Zawarta podczas trwania ustawowej wspólności majątkowej między małżonkami umowa o podział majątku wspólnego byłaby umową nieważną. Istniejący między małżonkami ustrój wspólności majątkowej znosi dopiero rozdzielność majątkowa. Wspólność majątkowa małżeńska ustaje również wraz z rozwiązaniem małżeństwa. 

Rozdzielność majątkowa może zostać ustanowiona poprzez umowę zawartą u notariusza w formie aktu notarialnego lub w drodze postępowania sądowego. Umowa notarialna jest możliwa gdy oboje małżonkowie są zgodni co do treści tej umowy – konieczne jest zgodne oświadczenie woli obydwu stron. Pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej można również złożyć do sądu rejonowego, wydział cywilny, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania pozwanego.

Ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej podlega opłacie stałej w kwocie 200 złotych. Maksymalna taksa notarialna za umowę rozdzielności majątkowej małżeńskiej wynosi 400,00 zł netto + 23% VAT.

Podział majątku wspólnego podlega w sądzie opłacie stałej w kwocie 1000 złotych od wniosku. Jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt podziału majątku, pobiera się opłatę stałą w kwocie 300 złotych. 

Przy podziale majątku u notariusza stawka zależy od wartości dzielonego majątku, na przykład jeśli majątek ma wartość: 

• do 3000 zł –  stawka wynosi 100 zł;
• powyżej 3000 zł do 10.000 zł – 100 zł + 3% od nadwyżki powyżej 3000 zł;
• powyżej 10.000 zł do 30.000 zł – 310 zł + 2% od nadwyżki powyżej 10.000 zł; itd. 

Rozwód powoduje ustanie wspólności majątkowej z mocy prawa. W tym samym wyroku możliwe jest podzielenie majątku dorobkowego małżonków wypracowanego wspólnie w czasie trwania małżeństwa.

Aby podział majątku nie rodził dodatkowych emocji warto wiedzieć czym jest majątek osobisty małżonka a więc majątek, który nie będzie podlegał podziałowi. Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

• przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
• majątek nabyty przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę (chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił);
• przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków; prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
• przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość);
• wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
• przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków; prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy; przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego (chyba że przepis szczególny stanowi inaczej)

Pozostałe składniki majątku nabytego przez małżonków lub jednego z nich w trakcie trwania małżeństwa stanowią majątek wspólny.  Do majątku wspólnego należą w szczególności: pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków; dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków; środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków; kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym, jedynie z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać – w przypadku sądowego podziału majątku – by podział ten nastąpił z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego.

Podział majątku wspólnego po ustanowieniu rozdzielności majątkowej może odbyć się w  drodze umownej  bądź sądowej. 

Jeżeli podział dotyczy nieruchomości, konieczne jest zawarcie umowy o podział majątku wspólnego małżonków w formie aktu notarialnego. Forma aktu notarialnego jest wymagana także gdy w skład dzielonego majątku wchodzi spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu. 

Umowny podział majątku wspólnego małżonków może dotyczyć całego ich majątku bądź jedynie jego części. Jest on możliwy tylko wówczas gdy oboje małżonkowie (byli małżonkowie) są zgodni co do sposobu samego podziału ich majątku. W sytuacji braku zgody, podział majątku może nastąpić jedynie w trybie postępowania sądowego.

Pan Zbyszek powinien zatem rozważyć czy przeprowadzić rozwód z żoną wraz z podziałem majątku, czy przeprowadzić rozdzielność majątkową, pamiętając że najpierw ustanawia się rozdzielność majątkową, potem dopiero jest możliwy podział majątku.

Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy
Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej
Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. 

Autor: Agnieszka Pożarowska