Pan Wiesław zgłosił się po poradę ponieważ otrzymał wezwanie z Urzędu Miasta do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku pielęgnacyjnego w wysokości kilkunastu tysięcy zł. Pan Wiesław ma 77 lat, jest niepełnosprawny w stopniu znacznym. Orzeczenie o niepełnosprawności zostało wydane przez Miejski Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności na stałe. Pan Wiesław wymaga stałej opieki osób trzecich. Pan Wiesław mieszka z żoną, obydwoje utrzymują się z emerytur. Emerytura każdego z nich wynosi powyżej 2500 zł miesięcznie. Koszty leczenia pana Wiesława to około 1500 zł w skali miesiąca. Pan Wiesław, do końca 2019 roku, pobierał również dodatek pielęgnacyjny, w ostatnim roku w wysokości 222 zł a także odpowiednio w latach wcześniejszych. Pan Wiesław prosi o wyjaśnienie sprawy i pomoc w jej rozwiązaniu. Informuje, że odmówiono mu wszczęcia postępowania odnośnie umorzenia długu i pyta czy może się od decyzji odwołać.
Na wstępie doradca wyjaśnił panu Wiesławowi różnicę pomiędzy dodatkiem pielęgnacyjnym a zasiłkiem pielęgnacyjnym. Dodatek pielęgnacyjny jest uregulowany w Ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i jest wypłacany przez ZUS, natomiast zasiłek pielęgnacyjny jest uregulowany w Ustawie o świadczeniach rodzinnych i wypłacany jest przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, albo podległe im ośrodki pomocy społecznej.
Zgodnie z Ustawą o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75. rok życia. Podobnie jak emerytura, dodatek ten jest corocznie waloryzowany i ulega podwyższeniu wraz z waloryzacją świadczeń emerytalnych. Od marca 2021 r. wzrośnie z obecnych 229,91 zł do 238,73 zł.
Zasiłek pielęgnacyjny natomiast, na podstawie Ustawy o świadczeniach rodzinnych, przyznaje się w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.
Należy się on:
1) niepełnosprawnemu dziecku;
2) osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16. roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
3) osobie, która ukończyła 75 lat.
Zasiłek pielęgnacyjny od 1 listopada 2019 roku wynosi 215,84 zł.
Pan Wiesław spełnia kryteria przyznawania pomocy określone zarówno w pierwszej, jak i drugiej ustawie, jednak nie może skorzystać jednocześnie z dodatku pielęgnacyjnego i z zasiłku pielęgnacyjnego, gdyż zgodnie z art. 16 [Zasiłek pielęgnacyjny] Ustawy o świadczeniach rodzinnych – zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie uprawnionej do dodatku pielęgnacyjnego.
Ponadto ustawa o świadczeniach rodzinnych (ustęp 7.) stanowi, że „Osobie, której przyznano dodatek pielęgnacyjny za okres, za który wypłacono zasiłek pielęgnacyjny, Zakład Ubezpieczeń Społecznych lub inny organ emerytalny lub rentowy, który przyznał dodatek pielęgnacyjny, wypłaca emeryturę lub rentę pomniejszoną o kwotę odpowiadającą wysokości wypłaconego za ten okres zasiłku pielęgnacyjnego i przekazuje tę kwotę na rachunek bankowy organu właściwego. 8. Przekazanie kwoty odpowiadającej wysokości zasiłku pielęgnacyjnego, o którym mowa w ust. 7, uznaje się za zwrot świadczeń nienależnie pobranych.”
Zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, komornik może zająć do 25 % świadczenia emerytalnego brutto. Kwotą wolną od potrąceń do marca 2021 r. jest 878,71 zł.
Pan Wiesław został poinformowany, że wezwanie do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku pielęgnacyjnego jest zgodne z obowiązującymi przepisami. Pan Wiesław mógł złożyć wniosek o umorzenie zobowiązania ale miałoby to sens tylko wówczas jeśli wykazałby, że żyje w niedostatku i nie jest w stanie spłacić zobowiązania bez uszczerbku koniecznego utrzymania dla siebie i rodziny. Z uwagi na to, że obydwoje z żoną mają wysokie emerytury, pomimo ponoszonych dużych wydatków na leczenie, należało się spodziewać odmowy umorzenia.
Na postanowienie, w którym odmówiono wszczęcia postępowania w sprawie umorzenia, pan Wiesław może złożyć zażalenie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego – w uzasadnieniu trzeba jednak położyć szczególny nacisk na trudną sytuację materialną, niedostatek tj. że ” zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności dotyczące sytuacji rodziny” (zgodnie z Ustawą o świadczeniach rodzinnych), które powodują brak możliwości spłaty zobowiązania. To przede wszystkim te okoliczności należałoby udowodnić. W innym przypadku Panu Wiesławowi pozostaje jedynie prośba o rozłożenie zobowiązania na raty.
Sytuacja pana Wiesława potwierdza regułę, że nieznajomość przepisów szkodzi. Nie ma złotego środka na poprawę budżetu pana Wiesława i jego żony.
Żona pana Wiesława nie może również skorzystać ze specjalnego zasiłku opiekuńczego (Ustawa o świadczeniach rodzinnych) z dwóch powodów. Specjalny zasiłek opiekuńczy uzależniony jest od dochodu rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki. Łączny dochód tych rodzin w przeliczeniu na osobę nie może przekraczać kwoty 764 zł. Specjalny zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do emerytury, renty, (…) innego świadczenia emerytalno-rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego (…).
Doradca zarekomendował panu Wiesławowi wystąpienie z prośbą o rozłożenie nienależnie pobranego świadczenia na dogodne raty a także poradził kontakt z Państwowym Funduszem Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych celem uzyskania dofinansowania do leczenia.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych
Autor: Agnieszka Pożarowska
Porady Obywatelskie 