Porady Obywatelskie

Pani Monika jest matką samotnie wychowującą 3-letnią córkę i aktualnie jest w 4. miesiącu ciąży. Jej były partner, z którym jest w ciąży i który jest ojcem jej córki opuścił je i nie interesuje się ich losem. Nie jest zainteresowany ani pomocą córce ani uczestniczeniem w jej utrzymaniu. Nie jest też zainteresowany uczestniczeniem w życiu jeszcze nienarodzonego dziecka. Pani Monika nie może liczyć na pomoc rodziny i chce złożyć pozew alimentacyjny. Pani Monika od koleżanki dowiedziała się, że sądy pracują wolno, zwłaszcza w czasie pandemii i będzie musiała czekać wiele miesięcy do pierwszej rozprawy. Pani Monika obawia się, że do tego czasu będzie musiała radzić sobie sama. Martwi się, że do porodu wraz z córką popadną w niedostatek a po porodzie ich sytuacja stanie się jeszcze gorsza. Pensja Pani Moniki, po opłaceniu przedszkola córki, czynszu i mediów starcza już tylko na bardzo skromne wyżywienie. Czy jest sposób by uzyskać od ojca dziecka należne mu środki nie czekając na ostateczne, prawomocne rozstrzygnięcie sądu zasądzające alimenty od ojca dziecka? 

Pani Monika dowiedziała się od doradcy, że może złożyć do sądu wniosek o udzielenie zabezpieczenia roszczenia alimentacyjnego dla jej córki. Co więcej, dowiedziała się, że może zabezpieczyć  także  przyszłe roszczenie alimentacyjne dla jej jeszcze nienarodzonego dziecka. Do czasu pozytywnego postanowienia sądu w tej sprawie, Pani Monika będzie mogła wyegzekwować środki utrzymania dla córki i nienarodzonego dziecka jeszcze przed prawomocnym zakończeniem postępowania alimentacyjnego. 

Najpierw zajmiemy się wnioskiem o zabezpieczenie alimentów dla małoletniej córki Pani Moniki.

Pani Monika może złożyć wniosek wraz z pozwem lub jeszcze przed wszczęciem postępowania. W drugim przypadku sąd wyznaczy Pani Monice termin, w którym pozew musi zostać złożony. W sytuacji niezastosowania się do wyznaczonego terminu wniosek o zabezpieczenie alimentów zostanie oddalony.

Wniosek o zabezpieczenie alimentów Pani Monika powinna złożyć do sądu pierwszej instancji, w którym będzie się toczyć sprawa a którym jest sąd rejonowy w miejscu zamieszkania Pani Moniki. 

Kwestia długości trwania postępowania przed sądem jest znana niemal każdemu, kto miał okazję uczestniczenia w choćby jednym z nich. Sądy prowadzą liczne postępowania, a czas oczekiwania na rozstrzygnięcia potrafi bardzo się wydłużać. Nie każdy jednak rodzaj sprawy może i powinien czekać. Tak właśnie często zdarza się w przypadku postępowań alimentacyjnych. Od momentu złożenia pozwu o przyznanie alimentów do uzyskania tytułu wykonawczego (prawomocnego wyroku wraz z klauzulą wykonalności), co za tym idzie skutecznego ich dochodzenia w drodze egzekucji komorniczej, może minąć wiele miesięcy a w skrajnych przypadkach również lat. W tym czasie osoba składająca pozew może pozostawać bez środków finansowych, które mogłaby przeznaczyć na utrzymanie dziecka. Taka sytuacja została przewidziana w obowiązujących przepisach prawnych poprzez udzielenie przez sąd tak zwanego zabezpieczenia roszczenia i pozwala, o ile są do tego podstawy, do uzyskania środków finansowych jeszcze przed wydaniem przez sąd prawomocnego orzeczenia w sprawie o alimenty, a żądać go może każda strona lub uczestnik postępowania. 

Ważne! Sąd nie orzeknie o zabezpieczeniu z urzędu, zrobi to tylko i wyłącznie na wniosek osoby zainteresowanej. 

Podstawę prawną wniosku stanowi art. 730 § 1 kpc. w zw. z art. 753 § 1 kpc. Zabezpieczenie alimentów stanowi formę tymczasowej ochrony finansowej na czas trwania postępowania. Podstawę zabezpieczenia roszczenia alimentacyjnego stanowi uprawdopodobnienie istnienia roszczenia. Oznacza to, iż strona występująca z wnioskiem o zabezpieczenie nie ma obowiązku wykazania, iż jego brak utrudni bądź uniemożliwi osiągnięcie celu postępowania lub wykonanie orzeczenia, które w sprawie zapadnie. Jest to odstępstwo od wyrażonej w art. 731 k.p.c. zasady, że zabezpieczenie roszczeń nie może zmierzać do zaspokojenia roszczenia. Ponadto w sprawach o alimenty nie wymaga się dla uwzględnienia wniosku o zabezpieczenie, aby wierzyciel uprawdopodobnił, że brak zabezpieczenia pozbawiłby go zaspokojenia. Innymi słowy warunkiem uzyskania zabezpieczenia jest uprawdopodobnienie istnienia samego roszczenia. Postępowanie alimentacyjne i jego zabezpieczenie jest wyjątkowym postępowaniem – nie trzeba wykazać  interesu prawnego, jako że akurat w tym przypadku, interes prawny jest oczywisty i określony przez kodeks rodzinny i opiekuńczy. Jest nim fakt udokumentowania istnienia pokrewieństwa lub zawarcia małżeństwa, z czego wynika, że występuje obowiązek alimentacyjny wobec osoby uprawnionej do alimentów ze strony osoby do tego zobowiązanej.

Co musi zawierać wniosek o zabezpieczenie alimentacyjne?

Wniosek o zabezpieczenie powinien zawierać 3 kluczowe informacje:

1. żądaną kwotę zabezpieczenia – warto opisać, co na tę kwotę się składa, np.: wyżywienie, odzież i obuwie, artykuły szkolne i podręczniki, kieszonkowe, wycieczki szkolne, korepetycje, wydatki na telefon komórkowy, mieszkanie, pozostałe wydatki jak leki, kosmetyki itp. Warto podzielić kwoty na miesiące, kwartały, lata, sezon letni/zimowy itp.
2. sposób spełnienia świadczenia – czyli określenie, że alimenty mają być płatne np. do rąk matki, w terminie do 10 dnia każdego miesiąca.
3. wskazanie okoliczności uwiarygodniających istnienie roszczenia – w przypadku roszczeń alimentacyjnych na małoletnie dzieci, będzie to art. 133 § 1 k.r.o., który określa warunek istnienia roszczenia. Przepis ten stanowi, że rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania

Zabezpieczenie może polegać na tym, że pozwany będzie zobowiązany do zapłaty na rzecz córki Pani Moniki określonej kwoty płatnej okresowo (co miesiąc). We wniosku należy jednoznacznie wskazać świadczenie, jakie ma być spełnione oraz jego wysokość i sposób realizacji np. zobowiązanie rodzica pozwanego do zapłaty kwoty w wysokości 600 zł miesięcznie, płatne z góry do dnia 10 każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi za każdy dzień opóźnienia do rąk (albo na konto bankowe) Pani Moniki jako przedstawiciela ustawowego małoletniego. Należy pamiętać, że o ile sąd nie może przyznać kwoty wyższej niż wnioskowana, o tyle może przyznać kwotę niższą, zależnie od okoliczności konkretnej sprawy.

Ważne! Istotne jest, aby we wniosku o zabezpieczenie alimentów określić sposób zabezpieczenia i jego kwotę oraz uprawdopodobnić okoliczności, które uzasadniają sam wniosek.

Wniosek o udzielenie zabezpieczenia sąd rozpoznaje niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie tygodnia od dnia jego wpływu do sądu. Nawet w przypadku opóźnień oczekiwanie nie powinno przekroczyć jednego miesiąca. Postanowienie w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia sąd wydaje na posiedzeniu niejawnym. Wniosek o zabezpieczenie alimentów składany jest bez konieczności uiszczania opłat sądowych. 

Wskazać należy, że zabezpieczenie alimentów ma charakter tymczasowy, co  oznacza, że w trakcie swojego trwania może ulec zmianie (np. jego wysokość), jeśli zmienią się okoliczności, na podstawie których zostało przyznane (zarówno w przypadku istotnej zmiany sytuacji osoby zobowiązanej do płacenia alimentów, jak i osoby uprawnionej do ich otrzymywania). W tym miejscu również niezbędny jest jednak wniosek do sądu, na przykład w kwestii uchylenia lub zmiany postanowienia o zabezpieczeniu. Z żądaniem udzielenia zabezpieczenia alimentów może wystąpić każda ze stron postępowania, a postanowieniu sądu w tej sprawie nadawana jest z urzędu klauzula wykonalności, co skutkuje tym, iż od momentu otrzymania postanowienia możliwe jest wszczęcie przez komornika postępowania egzekucyjnego. W ten sposób, nawet w przypadku długotrwałej czy przedłużającej się sprawy alimentacyjnej, Pani Monika jest w stanie skutecznie pozyskać środki niezbędne do utrzymania dziecka.

Zabezpieczenie przyszłych roszczeń alimentacyjnych

Pani Monika została poinformowana, że kwestie zabezpieczenia przyszłych roszczeń alimentacyjnych zostały uregulowane w art. 754 kodeksu postępowania cywilnego, który stanowi, iż sąd może zabezpieczyć przyszłe roszczenia alimentacyjne w związku z ustaleniem ojcostwa. Wówczas ojciec zostaje zobowiązany do wyłożenia środków finansowych na utrzymanie matki przez okres trzech miesięcy w okresie porodu, a także przez trzy pierwsze miesiące po narodzinach dziecka. Wniosek o ustalenie ojcostwa oraz związane z tym roszczenia alimentacyjne należy złożyć co najmniej 3 miesiące przed datą narodzin dziecka. Pani Monika może zatem złożyć również taki wniosek.  

Odwołanie od wydanego postanowienia

Pani Monika została poinformowana, że ojciec dziecka będzie miał prawo odwołać się od postanowienia o zabezpieczeniu świadczeń alimentacyjnych. Postanowienie o zabezpieczeniu świadczenia alimentacyjnego jest doręczane obu stronom postępowania. Na postanowienie sądu pierwszej instancji w przedmiocie zabezpieczenia przysługuje zażalenie, w terminie 7 dni od daty otrzymania postanowienia.  

Należy pamiętać, że złożenie zażalenia na postanowienie o zabezpieczeniu alimentów nie wstrzymuje wykonalności tego postanowienia. Oznacza to, że osoba zobowiązana do płacenia alimentów musi je płacić, pomimo, że złożyła na postanowienie zażalenie i czeka na jego rozpatrzenie. 

Zabezpieczenie roszczeń alimentacyjnych pozwala uzyskać niezbędne środki do życia na czas trwania procesu. Należy przy tym pamiętać, iż wysokość zasądzonego zabezpieczenia nie oznacza, iż w takiej kwocie zostaną zasądzone również alimenty.

Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. -Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy Dz.U.2020.0.1359
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego Dz.U.2020.0.1575

Autor: Maciej Popiołek