Porady Obywatelskie

Dwa lata temu pan Andrzej uległ wypadkowi w pracy, w wyniku którego doszło, zdaniem pana  Andrzeja, do całkowitej utraty zdolności do pracy w zawodzie (bardzo poważne uszkodzenie wzroku, a pan Andrzej jest operatorem koparki). Komisja Lekarska ZUS orzekła, że pan Andrzej jest zdolny do pracy. Pan Andrzej odwołał się od decyzji ZUS w sprawie odmowy przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy do sądu i został już przebadany przez biegłego sądowego. W ubiegłym miesiącu otrzymał z sądu wezwanie na rozprawę. Jakież było jego zdziwienie, kiedy przeczytał, że na rozprawę ma się stawić siadając w domu przed komputerem i łącząc się online z sędzią za pośrednictwem programu Microsoft Teams (w wezwaniu podany był link do połączenia). Pan Andrzej się przeraził… owszem, posiada starego laptopa, którego ofiarowała mu córka, niestety bez wbudowanej kamery. Ponadto, pan Andrzej, jak sam twierdzi, „boi się komputerów i potrafi jedynie wyszukać potrzebne mu wiadomości w Internecie oraz oglądać filmy na platformach streamingowych”. Przerażony skontaktował się z doradcą obywatelskim prosząc o pomoc w tej sprawie. Chciałby stawić się na rozprawie, ale jest pełen obaw …

Z powodu wybuchu pandemii Covid-19 znaleźliśmy się w nadzwyczajnej, nieoczekiwanej i bardzo trudnej dla nas wszystkich rzeczywistości. Od wielu miesięcy, każdego dnia, zmagamy się z nowymi wyzwaniami i trudnościami. Jednak życie toczy się dalej i sprawy sądowe się odbywają, choć nie wszystkie w tradycyjnej formie. Wciąż wzrastające zagrożenie związane z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 i obowiązujący reżim sanitarny spowodowały konieczność wprowadzenia istotnych zmian w sposobie prowadzenia postępowań sądowych. 

Tzw. „Tarcza 3.0.” (ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych) dopuszcza obecnie możliwość przeprowadzania rozpraw i posiedzeń sądowych z wykorzystaniem urządzeń komunikacji na odległość z bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku. Zgodnie z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP każdy obywatel ma prawo do jawnego rozpatrzenia sprawy, dlatego konieczne jest, aby e-rozprawa pozwalała na realną realizację tego prawa.

Warto się zapoznać z nowymi regulacjami, ponieważ nowe zasady przeprowadzania rozpraw będą obowiązywały jeszcze w ciągu roku od odwołania stanu zagrożenia epidemicznego.

Pan Andrzej pyta, czy wszystkie osoby uczestniczące w rozprawie muszą brać w niej udział zdalnie?

Nie. Art.15zzs¹ pkt 1 powołanej ustawy nie przewiduje, aby wszystkie osoby uczestniczące w rozprawie musiały brać w niej udział online. Jeżeli jedna ze stron nie będzie miała technicznych lub organizacyjnych możliwości wzięcia udziału w rozprawie zdalnej (np. wobec braku odpowiedniego sprzętu, kamery, połączenia internetowego itd.), to przede wszystkim powinna jak najszybciej powiadomić o tym sąd i złożyć wniosek o umożliwienie wzięcia udziału w rozprawie w siedzibie sądu. Wówczas rozprawa może mieć charakter hybrydowy, tzn. część uczestników przystąpi do niej online, a część będzie obecna na sali rozpraw.  

Co będzie, jeżeli wystąpią zakłócenia techniczne, np. zerwanie połączenia z Internetem, czy rozprawa zostanie wtedy odroczona lub anulowana?

Jeżeli w trakcie rozprawy wystąpią usterki i zakłócenia uniemożliwiające jej zdalne przeprowadzenie, to rozprawa powinna być odroczona i w zależności od możliwości, przeprowadzona w formie tradycyjnej bądź ponownie w formie online, po wyeliminowaniu zaistniałych przeszkód.

Pan Andrzej po raz pierwszy w życiu, nie tylko będzie brał udział w rozprawie sądowej, ale także występował przed kamerą, dlatego ma szereg wątpliwości i chce wiedzieć, jak powinien się zachować?

W pierwszej kolejności pan Andrzej powinien pomyśleć o tym, aby zagwarantować sobie odpowiednie miejsce, w którym będzie przebywał w czasie transmisji, czyli tam, gdzie będzie zapewniona cisza i spokój. Zdalna rozprawa to przecież nadal rozprawa sądowa, dlatego powinna zostać zachowana powaga sądu. W tej wyjątkowej sytuacji nie będzie jednak uchybieniem godności sądu, jeżeli zwracając się do sądu pan Andrzej nie przyjmie postawy stojącej przed komputerem, tym bardziej, że większość wbudowanych w laptopach i komputerach kamer nie daje możliwości śledzenia osób w pozycji stojącej.

Pan Andrzej mieszka nie tylko z żoną, ale także z córką i jej rodziną, w tym trójką małych dzieci. No i nie ma w swoim laptopie kamery. Dlatego pyta, czy mógłby uczestniczyć w rozprawie nie zdalnie, ale tradycyjnie w sposób bezpośredni?

Jeżeli pan Andrzej nie ma możliwości wzięcia udziału w e-rozprawie w swoim miejscu zamieszkania, to powinien niezwłocznie zawiadomić o tym sąd i złożyć wniosek w tej sprawie. Jeżeli nie będzie możliwe przeprowadzenie tradycyjnej rozprawy, to sąd przygotuje stanowisko komputerowe, przy którym korzystając ze wsparcia pracownika sądu, pan Andrzej będzie mógł wziąć udział w rozprawie online. Jest to rozwiązanie bardzo korzystne, ponieważ to sąd musi w takim przypadku zapewnić organizację rozprawy zdalnej. To oznacza przygotowanie zarówno właściwego pomieszczenia, jak i odpowiedniego sprzętu umożliwiającego transmisję obrazu i dźwięku. 

Pan Andrzej chce powołać świadka, ale nie wie jak będzie wyglądał jego udział w rozprawie, czy świadek również będzie przesłuchiwany przez sąd zdalnie?

Tak, świadek również może uczestniczyć w rozprawie online, jeśli tylko będzie miał takie możliwości (nie tylko techniczne, ale także dotyczące pomieszczenia, w którym będzie przebywał podczas zdalnej rozprawy – trudno sobie wyobrazić świadka zeznającego przy domownikach przebywających w tym samym pokoju). Ponadto, przewodniczący, zanim przystąpi do zadawania pytań dotyczących sprawy, każdorazowo powinien ustalić, w jakim pomieszczeniu i z kim przebywa świadek uczestniczący w e-rozprawie. Trzeba się liczyć także z tym, że w celu weryfikacji tożsamości świadka, sąd prosi o okazanie dowodu tożsamości do kamery.

Gdyby świadek pana Andrzeja nie dysponował dostępem do Internetu lub urządzeniem do komunikacji na odległość, czy też nie miał zapewnionego spokojnego miejsca w domu, to podobnie jak pan Andrzej powinien przed rozprawą poinformować o tym sąd.

Podstawa prawna:
Art. 15zzs1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.

Autor: Anna Masny-Żelazowska