Ojciec pani Hanny zmarł trzy miesiące temu. Był wdowcem i mieszkał w mieszkaniu socjalnym. Ojciec przed śmiercią długo chorował i utrzymywał się ze skromnej emerytury. Pani Hanna starała się mu pomagać finansowo, jednak ojciec zaciągnął liczne pożyczki z przeznaczeniem na leczenie, co spowodowało, że w momencie śmierci był zadłużony na ponad 100 tysięcy zł. Pani Hanna wie, że poza długami tata nic nie posiadał. Pani Hanna jest jedynaczką, pracuje w oparciu o umowę o pracę, ma męża i jedno małoletnie dziecko. Pani Hanna obawia się, że odziedziczy długi po zmarłym ojcu.
Obawy pani Hanny nie są bezpodstawne. W momencie śmierci na spadkobierców przechodzą nie tylko prawa majątkowe zmarłego, ale również obowiązki majątkowe, jakimi są zobowiązania finansowe wynikające z pożyczek i umów kredytowych. Warto ustalić nie tylko majątek, jaki pozostawił zmarły, ale również jakie ciążyły na nim zobowiązania finansowe.
Kodeks cywilny (KC) pozwala spadkobiercom, w ciągu 6 miesięcy od otwarcia spadku czyli od momentu dowiedzenia się o śmierci spadkodawcy, zrzec się odpowiedzialności prawnej za długi zmarłego przy równoczesnym zrzeczeniu się praw majątkowych do spadku. Takie zachowanie KC określa mianem odrzucenia spadku.
Spadek można odrzucić składając oświadczenie woli o odrzuceniu spadku przed notariuszem lub przed właściwym sądem rejonowym. Oświadczenie o odrzuceniu spadku powinno zawierać:
- imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce jego śmierci oraz miejsce jego ostatniego zamieszkania;
- tytuł powołania do spadku (dziedziczenie ustawowe lub dziedziczenie testamentowe);
- treść złożonego oświadczenia – tzn. odrzucenie spadku.
Maksymalna stawka taksy notarialnej za sporządzenie aktu notarialnego dokumentującego oświadczenie o odrzuceniu spadku wynosi 50 złotych. W sądzie opłata od złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku jest stała i wynosi 100 zł.
Odrzucając spadek należy pamiętać, że odrzucone przez nas prawa spadkowe przechodzą na naszych ustawowych spadkobierców w kolejności dziedziczenia opisanych przez KC. W dniu, w którym pani Hanna odrzuci spadek składając oświadczenie woli o jego odrzuceniu, spadkobiercą po jej ojcu zostanie jej małoletnie dziecko, czyli wnuk zmarłego. Co w takiej sytuacji powinna zrobić Pani Hanna? Pani Hanna powinna złożyć wniosek do Wydziału Rodzinnego i Nieletnich Sądu właściwego dla miejsca zamieszkania jej dziecka w celu uzyskania zgody na odrzucenie spadku. Do wniosku należy dołączyć akt urodzenia dziecka, potwierdzenie odrzucenia spadku przez rodzica oraz odpis zgonu spadkodawcy. Opłata od wniosku wynosi 100 zł. Po uzyskaniu zgody sądu pani Hanna powinna złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku przez swoje dziecko wraz ze zgodą sądu.
Nie można złożyć oświadczenia o odrzuceniu spadku pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu. Takie oświadczenie jest nieważne.
Złożonego oświadczenia woli o odrzuceniu spadku nie można cofnąć ani odwołać. Istnieje możliwość uchylenia się od skutków złożenia lub nie złożenia oświadczenia w terminie z powołaniem się na jedną z wad oświadczenia woli (brak świadomości lub swobody; błąd; podstęp; groźba).
A jakie byłyby konsekwencje, gdyby pani Hanna nie zdążyła odrzucić spadku w terminie 6 miesięcy ?
W terminie 6 miesięcy od dnia otwarcia spadku można złożyć oświadczenie woli czy przyjmuje się spadek wprost, z dobrodziejstwem inwentarza , czy się go odrzuca.
Przyjęcie spadku wprost oznacza, że spadkobierca dziedziczy wszystko wraz z długami do pełnej wysokości za które odpowiada całym swoim majątkiem.
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza powoduje, że spadkobierca odpowiada za odziedziczone długi do wysokości majątku jaki odziedziczył.
Po 6 miesiącach od momentu powzięcia informacji o śmierci spadkodawcy brak reakcji spadkobiercy oznacza z mocy prawa, że przyjmuje on spadek z dobrodziejstwem inwentarza. W sytuacji pani Hanny oznaczałoby to, że nie odrzucając spadku miałaby obowiązek spłacić długi swojego taty do wysokości wartości dóbr po nim odziedziczonych.
Pani Hanna zdążyła wykonać w swoim imieniu oraz w imieniu swojego dziecka wszystkie czynności związane z odrzuceniem spadku i nie odziedziczyła długów po swoim ojcu.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny ( Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93 ) Ustawa z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ( Dz. U. z 2022 r. poz. 1125) Ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 roku w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej (Dz. U. z 2020 r. poz. 1473 z późn. zm.)
Autor: Radosław Sobiecki
Porady Obywatelskie 