Pani Karolina i pani Alicja odziedziczyły po matce mieszkanie w Warszawie oraz działkę z domem całorocznym nad Bugiem. Muszą podzielić się tym majątkiem. Pani Alicja najchętniej sprzedałaby te nieruchomości, bo potrzebuje pieniędzy na spłatę zadłużenia. Pani Karolina ze względów sentymentalnych chciałaby zachować działkę nad Bugiem. Panie są w dobrych relacjach i po wstępnej wycenie doszły do wniosku, że wartość działki z domem odpowiada wartości mieszkania w Warszawie. Chciałyby więc tak podzielić się majątkiem, żeby pani Karolinie przypadła w udziale działka, a pani Alicji mieszkanie, które będzie mogła sprzedać. Pytają doradcy obywatelskiego, jak mają dopełnić formalności?
W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd wskazuje tylko udziały, w jakich poszczególni spadkobiercy dziedziczą po zmarłym. To samo jest w dokumencie poświadczenia dziedziczenia, sporządzonym przez notariusza. Nie wskazuje się tam obiektów czy przedmiotów wchodzących w skład spadku.
To w kolejnym, drugim etapie postępowania spadkowego następuje podział masy spadkowej. Prawo do wystąpienia o dział spadku nie przedawnia się, a więc można to zrobić w każdym momencie nawet po 10 czy po 20 latach od śmierci spadkodawcy.
Jeżeli spadkobierca jest tylko jeden, przeprowadzanie postępowania o dział spadku nie będzie konieczne.
Dział spadku może być dokonany przed sądem lub przed notariuszem.
Poprzez notariusza umowę o dział spadku można sporządzić nawet tego samego dnia, co stwierdzenie nabycia spadku, ale to tylko w przypadku, gdy wszyscy spadkobiercy czy ich pełnomocnicy są zgodni co do podziału spadku.
Natomiast postępowanie o dział spadku na drodze sądowej, będzie przeprowadzone zarówno gdy spadkobiercy są zgodni co do podziału, jak również gdy występuje między nimi konflikt.
W sądzie oba rozstrzygnięcia będą wydane w osobnych postanowieniach – w pierwszej kolejności sąd wyda postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, następnie poczeka na jego uprawomocnienie się i dopiero, jeśli uczestnicy sprawy nie wniosą apelacji, będzie rozstrzygał w sprawie działu spadku.
Zarówno u notariusza jak i w sądzie to spadkobierca musi zaprezentować projekt działu spadku. We wniosku o dział spadku można zaproponować przyznanie jednemu spadkobiercy całego majątku spadkowego z obowiązkiem spłaty na rzecz pozostałych spadkobierców albo przyznanie spadkobiercom poszczególnych składników majątkowych z obowiązkiem spłat lub bez obowiązku spłat.
W razie sporu między spadkobiercami co do podziału spadku, sąd rozstrzygnie sprawę, biorąc pod uwagę najlepszy, zdaniem sądu, podział składników majątkowych. Od orzeczenia wydanego przez sąd, każda ze stron będzie mogła się odwołać, składając apelację.
Niezależnie od sposobu nabycia spadku, każdy spadkobierca, który zdecyduje się przyjąć majątek po zmarłej osobie, musi pamiętać o obowiązku złożenia stosownego zeznania lub zawiadomienia podatkowego do urzędu skarbowego. Ma na to 1 miesiąc od chwili uprawomocnienia się postanowienia sądowego w sprawie stwierdzenia nabycia spadku albo uzyskania aktu poświadczenia dziedziczenia.
Jedyną możliwością uniknięcia załatwiania formalności skarbowych związanych ze spadkiem jest jego odrzucenie.
W przypadku pani Alicji i pani Karoliny, sprawa działu spadku jest o tyle prosta, że panie uzgodniły między sobą, co której przypadnie w udziale. Teraz pozostaje im tylko zdecydować, gdzie załatwić formalności – jeśli zdecydują się na notariusza, sprawa zostanie załatwiona „od ręki”, oczywiście po dostarczeniu do biura notarialnego wszystkich niezbędnych dokumentów, dotyczących nieruchomości, których zebranie może również zająć trochę czasu. Ale takie rozwiązanie jest kosztowniejsze niż sprawa w sądzie. Opłata notarialna będzie uzależniona od wartości nieruchomości – jeśli ich wartość przekracza 1.000.000 zł, opłata może wynieść nawet kilka tysięcy złotych.
Tańsze, choć wymagające znacznie więcej czasu, będzie zwrócenie się z wnioskiem o dział spadku do sądu. W sądzie pobiera się od wniosku o dział spadku opłatę stałą w kwocie 500 zł, ale w przypadku, gdzie mamy zgodny projekt podziału spadku, pobiera się niższą opłatę stałą – a mianowicie 300 zł. Opłatę stałą w kwocie 1.000 złotych pobiera się od wniosku o dział spadku połączony ze zniesieniem współwłasności, a jeżeli zawiera on zgodny projekt działu spadku i zniesienia współwłasności, pobiera się opłatę stałą w kwocie 600 złotych.
Podstawa prawna: Kodeks cywilny Ustawa o podatku od spadków i darowizn.
Autorka: Beata Klimkiewicz
Porady Obywatelskie 