Porady Obywatelskie

Pani Alina jest wdową, ma 70 lat. Utrzymuje się z niskiej emerytury. Mieszka z 45 – letnią córką, która ma prawo do renty socjalnej. Córka aktualnie przebywa w szpitalu po przebytym udarze mózgu, jej stan zdrowia jest poważny. Lekarz prowadzący w szpitalu poinformował p. Alinę, iż bezpośrednio po opuszczeniu szpitala jej córka będzie wymagała całodobowej opieki pielęgnacyjnej i rehabilitacyjnej.  Pani Alina sama ma problemy z kręgosłupem, nie jest całkiem sprawna, obawia się, iż nie poradzi sobie z opieką nad córką. Lekarz w szpitalu zasugerował skorzystanie z usług Zakładu Opiekuńczo-Leczniczego dla córki. Pani Alina nie słyszała o takim Zakładzie i zwróciła się do doradcy obywatelskiego z prośbą o poradę co może zrobić w tej trudnej sytuacji.

Doradca obywatelski po zapoznaniu się z sytuacją pani Aliny, poinformował, iż osoby chore, które  przebyły leczenie szpitalne, są w pełni zdiagnozowane i nie wymagają dalszej hospitalizacji jednak ich stan zdrowia nie pozwala jeszcze na funkcjonowanie w warunkach domowych, mogą skorzystać z usług Zakładu Opiekuńczo-Leczniczego czyli ZOL-u.

Zakład Opiekuńczo-Leczniczy (ZOL)

Ośrodki ZOL to kompleksowe placówki rehabilitacyjne, które pełnią rolę całodobowego centrum leczniczego, wspomagającego rozwój osób chorych oraz ich powrót do samodzielności, w wymiarze pozwalającym na wykonywanie czynności życia codziennego możliwie najbardziej samodzielnie. Placówki te znajdują się w strukturze resortu zdrowia z obszaru opieki zdrowotnej, a pobyt w nich jest najczęściej czasowy, zwykle do jednego roku, co odróżnia je od Domów Pomocy Społecznej, które są placówkami pobytu stałego.

Ponadto ZOL realizuje usługi obejmujące m.in: świadczenia udzielane przez lekarza i pielęgniarkę, rehabilitację ogólną w podstawowym zakresie, świadczenia psychologa, terapię zajęciową, leczenie farmakologiczne i  dietetyczne, a także edukację zdrowotną. ZOL może również zapewnić nieodpłatne badania diagnostyczne i leki.

Dla kogo jest ZOL

ZOL jest dla osób, które wymagają stałego nadzoru lekarskiego, pielęgniarskiego i rehabilitacji. 

Celem jest kontynuacja leczenia poszpitalnego oraz poprawa sprawności fizycznej i psychicznej chorego, aby powrócił do samodzielnego funkcjonowania w domu.

Co bardzo ważne, wiek oraz trudna sytuacja socjalna nie są wskazaniem do umieszczenia w ZOL.

Ponadto do ZOL mogą trafić tyko osoby posiadające ubezpieczenie zdrowotne  oraz skierowane do ZOL przez lekarza pierwszego kontaktu (gdy chory przebywa w domu) lub lekarza prowadzącego w szpitalu (gdy chory przebywa w szpitalu).  Gdy chory nie oddycha samodzielnie, skierowanie powinno być wystawione przez anestezjologa.

Córka pani Aliny obecnie przebywa w szpitalu zatem w jej sytuacji skierowanie do ZOL wystawi lekarz prowadzący w szpitalu. Doradca obywatelski dodał, iż takie skierowanie składa się bezpośrednio do wybranego Zakładu wraz z wywiadem lekarskim i pielęgniarskim, kartą oceny świadczeniodawcy, dokumentacją medyczną, dokumentami stwierdzającymi wysokość dochodu oraz oświadczeniem osoby, która ma zostać przyjęta do ZOL,  wyrażającym zgodę na ponoszenie odpłatności za pobyt. 

Czas oczekiwania na decyzję (kwalifikująca lub odrzucająca) to 14 dni. W przypadku braku miejsc przy decyzji kwalifikującej, chory wpisany zostaje na listę osób oczekujących.

Co istotne, od dnia 01 stycznia 2015 roku obowiązują nowe zasady składania dokumentów i rejestracji do kolejek oczekujących. Obecnie chory, może złożyć wniosek wraz z pełną dokumentacją (oryginały dokumentów) tylko do jednej wybranej przez siebie placówki. Jeśli zostaną złożone kopie dokumentów, wówczas zostanie zobowiązany w terminie 14 dni roboczych do dostarczenie oryginałów dokumentów, jeśli tego nie zrobi zostanie skreślony z listy oczekujących.

Zgoda na przyjęcie do ZOL

Doradca obywatelski zwrócił pani Alinie uwagę na ważny fakt, iż zgodę na przyjęcie do Zakładu Opiekuńczo – Leczniczego powinna wyrazić jej córka, jako osoba chora. W sytuacji kiedy chory ma prawnego opiekuna np. gdy dotyczy to małoletniego lub osoby ubezwłasnowolnionej to zgodę wyraża jego prawny opiekun. Jeśli stan zdrowia osoby ubiegającej się o przyjęcie do ZOL, nie pozwala na świadome podjęcie decyzji, a nie ma ona wyznaczonego opiekuna prawnego, zgodę na pobyt w ZOL, musi podjąć sąd opiekuńczy.

Decyzja o przyjęciu do ZOL

Należy pamiętać, iż przyjęcie do ZOL oraz zasady związane z opieką chorego, są uzależnione od placówki, do której osoba składa wniosek z dokumentacją medyczną. Każdorazowo decyzję o przyjęciu podejmuje wyłącznie dyrektor danego Zakładu na podstawie dokumentacji medycznej w porozumieniu z lekarzem.  

Oprócz ZOL o profilu ogólnym, są placówki specjalistyczne np. dla chorych wentylowanych mechanicznie, z chorobą Alzheimera czy dla chorych psychicznie.

Przeciwwskazaniem do umieszczenia osoby chorej w ZOL o profilu ogólnym, jest zazwyczaj aktywna choroba nowotworowa, ostra faza chorób psychicznych, choroby alkoholowej lub aktywna choroba zakaźna.  

Kryterium przyjęcia do ZOL

Warunkiem przyjęcia do ZOL jest ocena stanu zdrowia osoby chorej w skali Barthel. Skala Barhela pomaga określić, które z dziesięciu czynności dnia codziennego osoba może wykonywać samodzielnie, czynności te to: spożywanie posiłków, poruszanie z miejsca na miejsce, higiena osobista, korzystanie z toalety, mycie, poruszanie się po powierzchniach płaskich, wchodzenie i schodzenie po schodach, ubieranie się i rozbieranie, kontrola zwieracza, kontrola moczu. Przy ubieganiu się do ZOL wynik nie może przekroczyć 40 punktów na 100. 

Czas pobytu w ZOL

Co ważne, pobyt osoby chorej jest tylko na czas rekonwalescencji po leczeniu szpitalnym.  Jeśli chory został skierowany do ZOL na pobyt czasowy – to maksymalny czas pobytu wynosi 6 miesięcy.
W uzasadnionych przypadkach możliwe jest wydłużenie tego okresu po uzyskaniu pisemnej zgody Dyrektora Oddziału Wojewódzkiego NFZ. Jeśli chory został skierowany do ZOL na czas nieokreślony – wówczas stan chorego w trakcie pobytu oceniany jest na koniec każdego miesiąca według skali Barthel. Jeżeli ocena wyniesie 40 punktów lub mniej – opieka w ZOL będzie kontynuowana, po otrzymaniu oceny stanu zdrowia powyżej 40 punktów osoba zostanie wypisana do domu.

Odpłatność za pobyt w ZOL

Pobyt w placówce ZOL jest płatny. Osoba przebywająca w placówce płaci wyłącznie za pobyt i wyżywienie. Miesięczną opłatę ustala się w wysokości 250 % najniższej emerytury, z tym iż opłata nie może być wyższa niż kwota odpowiadająca 70 % miesięcznego dochodu osoby przebywającej w danym ZOL (art. 18 Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych koszty wyżywienia i zakwaterowania w zakładzie opiekuńczo-leczniczym). 

Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ),  finansuje natomiast specjalistyczną opiekę medyczną (lekarza, pielęgniarki, fizjoterapeuty), badania diagnostyczne, leki i wyroby medyczne (chodzik wózek, kule, itp.). 

Doradca obywatelski poinformował panią Alinę, iż żaden z przepisów prawa nie nakłada na członków rodziny osoby przebywającej w ZOL, obowiązku ponoszenia opłaty za pobyt osoby bliskiej. Oznacza to, iż pani Alina nie byłaby zobowiązana do zapłaty za pobyt jej córki w ZOL.

Inne przydatne informacje o ZOL:

• jeżeli chory przebywający w ZOL, siada, normalnie lub z niewielką pomocą spożywa posiłki, nie ma problemów z kontrolowaniem wypróżnień, korzystaniem z WC i pokonywaniem trasy pomiędzy toaletą a łóżkiem, potrafi samodzielnie się wykąpać i umyć – jest to sygnał,
  iż całodobowa opieka nie będzie dłużej konieczna
• w związku z pobytem w ZOL nie przysługuje dodatek pielęgnacyjny przyznawany i wypłacany przez ZUS (art. 75 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS)
• w związku z pobytem w ZOL nie przysługuje zasiłek pielęgnacyjny przyznawany i wypłacany  przez ośrodki pomocy społecznej (art. 16 ust. 5 Ustawy o świadczeniach rodzinnych z dnia 28.11.2003 r.)  
• do dochodu osoby ubiegającej się o przyjęcie do ZOL  uwzględnia się świadczenie dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, zwane „świadczeniem uzupełniającym” 500 plus  (art. 8.ust.3, ust 4a. Ustawy z dnia 12.03.2004 r. o pomocy społecznej)
• czas oczekiwania na miejsce w ZOL  jest uzależniony od regionu i może wynosić od kilku do kilkunastu miesięcy, w przypadku osób ubiegających się o pobyt w ramach NFZ czas ten jest najczęściej długi, od 1 roku do 3 lat
• ZOL nie jest miejscem zamieszkania danej osoby stanowi jedynie miejsce jej tymczasowego pobytu
• informacje o Zakładach Opiekuńczo – Leczniczych wraz z wyszukiwarką  poszczególnych placówek współpracujących z NFZ można znaleźć na stronie internetowej Ministerstwa Zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia pod linkiem:

https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/co-musisz-wiedziec-o-zol-i-zpo

Stan prawny na koniec marca 2022 roku
Ustawa z dnia 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych koszty wyżywienia i zakwaterowania w zakładzie opiekuńczo-leczniczym [Dz. U. 
z 2022 r. poz. 64, 91, 526,583]
Ustawa z dnia 12.03.2004 r. o pomocy społecznej [Dz.U. z 2022 r. poz. 1, 66]
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 25.06.2012 r. w sprawie kierowania do zakładów opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych [Dz. U. poz. 731 z poźn.zm.)
Ustawa z dnia 22.07.2014 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1138 z późn. zm.]
Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych [Dz. U. z 2022 r. poz. 504]
Ustawa z dnia 28.11.2003 r. o świadczeniach rodzinnych [Dz. U. z 2022 r. poz. 615] 
Ustawa z dnia 22.07.2014 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych [Dz. U. z 2014 r. poz. 1138]

Autorka: Agata Lewandowska