Porady Obywatelskie

Pani Jadwiga od 55 lat mieszka pod stałym adresem w mieszkaniu, w którym jest zameldowana. W 2007 roku pani Jadwiga jechała pociągiem podmiejskim z ważnym biletem. Nastąpiła awaria pociągu i pasażerowie zostali poproszeni o przejście do nowo postawionego składu na innym peronie. Głos w komunikacie  zapewniał, że bilety zachowują ważność. Prawda okazała się inna. Kontroler spisał panią Jadwigę i wystawił mandat. W 2019 roku pani Jadwiga dowiedziała się z banku, który prowadzi jej rachunek, że komornik zajął jej konto bankowe. Pani Jadwiga natychmiast skontaktowała się z komornikiem, od którego uzyskała tytuł egzekucyjny z klauzulą wykonalności. Sądowy nakaz zapłaty opiewał na 123,30 zł, komornik naliczył odsetki oraz koszty egzekucji i finalnie pobrał z konta bankowego pani Jadwigi kwotę 1227,46 zł. Pani Jadwiga, z pomocą doradcy obywatelskiego złożyła do sądu wniosek o przywrócenie terminu z jednoczesnym złożeniem sprzeciwu od nakazu zapłaty argumentując swój sprzeciw przedawnieniem roszczenia (art. 77 ustawy Prawo przewozowe – roszczenia z tego tytułu przedawniają się z upływem roku). Sąd przywrócił pani Jadwidze termin, uwzględnił jej sprzeciw i wydał postanowienie o uchyleniu klauzuli wykonalności. Pani Jadwiga pyta, w jaki sposób może odzyskać zabrane z jej rachunku bankowego pieniądze.

Część I – nieskuteczne doręczenie korespondencji sądowej 

Jeżeli korespondencja wysyłana była na nieprawidłowy albo nieaktualny adres jest to dobra wiadomość, gdyż wówczas istnieje bardzo duża szansa na wstrzymanie egzekucji komorniczej pomimo, że orzeczenie sądu jest już prawomocne. Jak można to zrobić? Wystarczy wykazać, iż nie zamieszkiwało się pod adresem podanym w pozwie, na który bezskutecznie starano  się doręczać przesyłki sądowe. Sąd w takiej sytuacji doręczy na prawidłowy adres wydane orzeczenie sądowe (zazwyczaj nakaz zapłaty albo wyrok zaoczny) i uchyli klauzulę wykonalności. To stanowi podstawę do umorzenia egzekucji i obciążenia wszystkimi wynikłymi z niej kosztami wierzyciela. Pani Jadwiga uzyskała postanowienie sądu o uchyleniu klauzuli wykonalności a komornik sądowy utracił tytuł wykonawczy dla prowadzenia egzekucji.

Obowiązująca od 7 listopada 2019 roku nowelizacja postępowania cywilnego wprowadza wiele rewolucyjnych zmian – jedna z nich znosi fikcję doręczeń. Gdy pozwany po dwukrotnym awizo nie odbierze listu z sądu, jego doręczeniem zajmie się komornik. Będzie mógł wręczyć pismo, nawet gdy jego odbiorca przebywa pod innym adresem, niż wskazany w pozwie. Przed wprowadzeniem zmian, już po 14 dniach, po dwukrotnej próbie doręczenia pozwu na wskazany przez powoda adres sądy, co do zasady, uznawały pismo za doręczone. I nie miało znaczenia, że pozwany już dawno pod tym adresem nie mieszkał lub wyjechał na urlop. W efekcie tracił on prawo np. do zaskarżenia niekorzystnego wyroku. Cierpiały osoby,które dopiero od komornika dowiadywały się, że muszą coś komuś oddać.

Nowa procedura doręczeń w praktyce 

Sąd, tak jak dotychczas, najpierw wyśle pismo drogą pocztową. Jeżeli po 14 dniach pozwany, mimo podwójnego awiza, nie odbierze go, sąd już nie uzna go za doręczone. Zgodnie z art. 1391 kpc – prześle powodowi odpis pisma i zobowiąże go do doręczenia pozwanemu za pośrednictwem komornika. W ciągu dwóch miesięcy powód będzie musiał przedstawić potwierdzenie doręczenia albo zwrócić pismo i wskazać aktualny adres pozwanego lub dowód, że przebywa on pod adresem wskazanym w pozwie. Z kolei komornik, zgodnie z art. 3 ustawy o komornikach, osobiście doręcza bezpośrednio adresatowi zawiadomienia sądowe, pisma procesowe oraz inne dokumenty sądowe za potwierdzeniem odbioru i oznaczeniem daty, albo stwierdza, że adresat pod podanym adresem nie zamieszkuje. Zgodnie zaś z art. 3 ust. 4 pkt. 1, na zlecenie powoda podejmuje czynności zmierzające do ustalenia aktualnego adresu zamieszkania. Nie odbywa się to jednak bezkosztowo. 

Z jakimi kosztami należy się liczyć składając do komornika wniosek o doręczenie?

Kwestię tę regulują przepisy Ustawy z dnia 4 lipca 2019 roku o kosztach komorniczych. Opłata stała od zlecenia sądu albo wniosku powoda o bezpośrednie i osobiste doręczenie pism wynosi 60,00 zł. Opłatę tę pobiera się za doręczenie na jeden adres oznaczonego pisma w sprawie, niezależnie od liczby adresatów pisma tam zamieszkałych i liczby podjętych prób doręczenia. 

Opłata stała od wniosku o podjęcie czynności zmierzających do ustalenia aktualnego miejsca zamieszkania adresata wynosi 40,00 zł. Ponadto w granicach miejscowości będącej siedzibą kancelarii komornika, w przypadku gdy odległość między kancelarią komornika a miejscem czynności przekracza 10 km, komornikowi przysługuje zryczałtowany koszt dojazdu w wysokości 20 zł. Trzeba się również liczyć z koniecznością zwrotu komornikowi kosztów korespondencji poniesionych w toku postępowania.

Należy podkreślić, że wnioskodawca reprezentowany przez pełnomocnika nie może domagać się przyznania kosztów zastępstwa procesowego. Są one bowiem przyznawane jedynie w postępowaniu egzekucyjnym, doręczenie pism za pośrednictwem komornika stanowi zaś czynność nieegzekucyjną. Wniosek taki powinien zatem zostać oddalony.

Najważniejsze jednak, że po otrzymaniu na prawidłowy adres nakazu zapłaty albo wyroku zaocznego można  wnieść sprzeciw. W takim środku odwoławczym  można zakwestionować istnienie długu. Pani Jadwiga skutecznie podniosła zarzut przedawnienia roszczenia.

Część II – Umorzenie (wstrzymanie) egzekucji i odzyskanie nienależnie pobranych pieniędzy

Najprościej mówiąc, umorzenie egzekucji jest procedurą, która kończy działania komornika. Umorzenie egzekucji może nastąpić w kilku sytuacjach lecz w przypadku pani Jadwigi nastąpiło ono z mocy prawa. Oznacza to, że postępowanie nie może być prowadzone ze względu na przeszkody prawne do kontynuowania postępowania. Taką przeszkodą jest właśnie sytuacja, w której sąd prawomocnym orzeczeniem pozbawi tytuł wykonawczy wykonalności.

Pani Jadwiga zrobiła wszystko, jak należy, dlatego w jej przypadku wstrzymanie  egzekucji komorniczej stało się faktem. 

Dodatkowo można wnioskować o zwrot wszystkich wpłaconych w toku egzekucji środków pieniężnych. Zwrotu w takiej sytuacji dokonuje wierzyciel, na wniosek którego toczona była bezzasadna egzekucja.

Co zrobić jeżeli egzekucja została już w całości wykonana? Czy istnieje możliwość, aby cofnąć wykonaną już egzekucję komorniczą?

Wszystko zależy od etapu postępowania, na którym udało się pozbawić nakaz zapłaty klauzuli wykonalności, a dalej wygrać sprawę z wierzycielem w sądzie. Jeśli komornik zatrzymał pobrane od dłużnika kwoty na rachunku depozytowym, konieczne będzie złożenie przez dłużnika wniosku do komornika o zwrot wyegzekwowanych pieniędzy.

Jeśli natomiast sprawa została wznowiona w sądzie na etapie, gdy komornik zdążył już wyegzekwować całość roszczeń pieniężnych wierzyciela, a także dokonał przelewu środków na rachunek wierzyciela i wydał postanowienie o zakończeniu postępowania egzekucyjnego, ewentualny wniosek o zwrot wyegzekwowanych kwot winien zostać złożony do wierzyciela, któremu te kwoty zostały przelane przez komornika.

W takim przypadku należy skierować do niego wezwanie do zwrotu niesłusznie pobranych pieniędzy. Podstawą roszczenia o zwrot niesłusznie wyegzekwowanych pieniędzy jest art. 410 § 2 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu  świadczenia. Jeśli wierzyciel będzie odmawiał zwrotu niesłusznie pobranych świadczeń, bądź też nie zwróci dłużnikowi pieniędzy we wskazanym w wezwaniu terminie, konieczne będzie wniesienie powództwa do sądu o zwrot nienależnie pobranej kwoty.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 9 lutego 2011 roku, sygn. akt: I ACa 16/11, LEX nr 898636, roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego na skutek odpadnięcia podstawy prawnej po jego wykonaniu staje się wymagalne z dniem odpadnięcia podstawy prawnej. Tym dniem jest dzień prawomocnego rozstrzygnięcia odnośnie tego świadczenia.

Podstawa prawna:
Kodeks cywilny
Kodeks postępowania cywilnego
Ustawa z dnia 4 lipca 2019 roku o kosztach komorniczych

Autor: Anna Pieślak