Pani Katarzyna została zwolniona z pracy. Pracodawca w uzasadnieniu powołał się na likwidację jej stanowiska pracy. Jednak pani Katarzyna dowiedziała się, że pracodawca, po jej odejściu, zatrudnił nową osobę. Pani Katarzyna złożyła pozew do sądu pracy o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach. Pani Katarzyna zarabiała 4500 zł brutto i miała zawartą umowę o pracę na czas nieoznaczony. Ku jej zdumieniu otrzymała z sądu pismo wzywające ją do wniesienia opłaty od pozwu w wysokości 2700 zł. Pani Katarzyna nie jest w stanie ponieść tak wysokich kosztów, zwłaszcza, że pozostaje na zasiłku dla bezrobotnych wynoszącym 900 zł miesięcznie. Niestety nie ma żadnych oszczędności. Zwróciła się więc z prośbą o pomoc do doradcy obywatelskiego.
Istnieje obiegowa opinia, że wniesienie pozwu do sądu pracy nie wiąże się z żadnymi opłatami. Co do zasady tak jest – pracownik wnoszący powództwo do sądu pracy jest zwolniony z ponoszenia opłat. Nie oznacza to jednak, że jest z nich zwolniony w każdym przypadku.
Doradca obywatelski wyjaśnił panie Katarzynie, że zgodnie z ustawą z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (u.k.s.c.) – w dniu 21 sierpnia 2019 r. weszła w życie nowelizacja tej ustawy – w sprawach o wartości nieprzekraczającej 50 tys. zł pracownik realnie nie zapłaci do kasy sądu nawet złotówki. Ustawodawca nie zmienił też zasad dla spraw, których wartość to więcej niż 50 tys. zł. W ich przypadku wciąż obowiązuje reguła, że opłaty wnosi się na zasadach ogólnych, czyli tak jak generalnie we wszystkich innych sprawach. Dotyczy to zarówno pracodawcy, jak i pracownika. Oznacza to, że dla spraw, których wartość przekracza 50 tys. zł opłata ta jest stosunkowa i wynosi 5% wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia, jednak nie mniej niż 30 złotych i nie więcej niż 200 tysięcy złotych.
W przypadku pani Katarzyny pozew o przywrócenie do pracy oznacza, że wartość przedmiotu liczona jest w następujący sposób: miesięczne wynagrodzenie brutto x 12 miesięcy gdyż zgodnie z art. 23[1] Kpc: “W sprawach o roszczenia pracowników dotyczące nawiązania, istnienia lub rozwiązania stosunku pracy wartość przedmiotu sporu stanowi, przy umowach na czas określony – suma wynagrodzenia za pracę za okres sporny, lecz nie więcej niż za rok, a przy umowach na czas nieokreślony – za okres jednego roku”. W przypadku pani Katarzyny wartość przedmiotu sporu wynosi 4500 zł x 12 m-cy = 54000 zł zatem koszty sądowe wynoszą opłatę stosunkową w wysokości 5% otrzymanej kwoty czyli: 54 000 złotych x 5% = 2700 zł.
Co w tej sytuacji może zrobić pani Katarzyna?
Pani Katarzyna może złożyć wniosek do sądu pracy o zwolnienie z kosztów sądowych z uwagi na trudną sytuację materialną. Do wniosku należy dołączyć oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Jednak sąd może wniosek oddalić lub wydać postanowienie o częściowym zwolnieniu z kosztów. Zasady częściowego zwalniania od kosztów sądowych określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 maja 1965 r. w sprawie częściowego zwalniania od kosztów sądowych w postępowaniu cywilnym. Wspomniane Rozporządzenie stanowi z kolei, iż sąd może przyznać zwolnienie od kosztów sądowych częściowo, jeżeli strona jest w stanie ponieść tylko część kosztów sądowych. Częściowe zwolnienie od kosztów sądowych może polegać na zwolnieniu od poniesienia bądź ułamkowej części kosztów sądowych, bądź określonej ich sumy, bądź też niektórych tylko opłat sądowych lub wydatków. Zwolnienie, o którym mowa, oznacza, iż pani Katarzyna nie musiałaby wnosić opłaty w pełnej wysokości, a jedynie w wysokości do kwoty stanowiącej granicę, powyżej której została zwolniona (przykładowo: jeżeli wpis został ustalony na kwotę 2700 zł, a sąd zwolniłby panią Katarzynę w części wynoszącej ½ kosztów, pani Katarzyna musiałaby wnieść opłatę w wysokości 1350 zł).
Czynności tych pani Katarzyna powinna dokonać jeszcze przed wyznaczonym posiedzeniem lub na wezwanie sądu gdyż zgodnie z art. 16 powołanej ustawy sąd nie podejmie żadnej czynności na skutek pisma, od którego nie została uiszczona należna opłata. W tym wypadku przewodniczący wzywa wnoszącego pismo, aby pod rygorem zwrotu pisma uiścił opłatę w terminie tygodniowym od dnia doręczenia wezwania, a w razie bezskutecznego upływu tego terminu zwraca pismo. O kosztach, a także o zwolnieniu od nich sąd rozstrzyga w postanowieniu. Jeżeli postanowienie zostało wydane przez sąd I instancji, na powyższe postanowienie służy zażalenie, ale tylko w części, w której wniosek został oddalony. Zażalenie wnosi się do sądu odwoławczego za pośrednictwem sądu I instancji, w terminie 7 dni od dnia doręczenia.
Warto wiedzieć, że jeśli strona zwolniona od kosztów sądowych przegra sprawę, wówczas z dużym prawdopodobieństwem można założyć, iż zostanie ona zobowiązana do zwrotu kosztów poniesionych przez wygrywającego proces (np. honorarium jego pełnomocnika). Zwolnienie od kosztów sądowych nie obejmuje bowiem zwolnienia od zwrotu kosztów procesowych przeciwnika – w wyjątkowych sytuacjach, podyktowanych zasadą słuszności, sąd może jednak odstąpić od obciążenia przegrywającego tym obowiązkiem.
Uwaga! Po nowelizacji u.k.s.c. pracownicy nie muszą już ponosić w ogóle opłat za takie pisma jak apelacje czy zażalenia, jeżeli w sprawie wartość przedmiotu sporu nie przekracza 50 tys. zł. Uprzednio byli zobowiązani do uiszczania opłat od takiego pisma w symbolicznej wysokości 30 zł.
Reasumując: w sprawach pracowniczych wysokość ponoszonych przez pracownika kosztów zależy od wartości przedmiotu sporu (WPS). Jeżeli roszczenie o prawa majątkowe objęte pozwem nie przekracza 50000 zł, wtedy pracownik nie uiszcza żadnej opłaty. Powyżej tej kwoty – 5% od WPS.
Dla pani Katarzyny, w jej obecnej sytuacji liczy się każda złotówka. Jeśli sąd nie zwolni jej z kosztów lub wyda postanowienie o kosztach częściowych, a pani Katarzyna nie opłaci pozwu, sąd pozostawi pozew bez rozpatrzenia.
Zmiana powództwa w sprawach ze stosunku pracy
Pani Katarzyna może jednak zmienić powództwo. Dopuszczalność zmiany powództwa została określona w art. 193 kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym zmiana powództwa jest dopuszczalna, jeśli nie wpływa na właściwość sądu. W sprawach z zakresu prawa pracy możliwa jest zmiana powództwa w ten sposób, że zamiast żądania przywrócenia do pracy, powód-pracownik żąda odszkodowania. W uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 5 maja 2009 roku, sygn. akt I PZP 1/09, Sąd Najwyższy uznał, że „zmiana powództwa po rozpoczęciu rozprawy przed sądem pierwszej instancji polegająca na wystąpieniu przez powoda-pracownika z nowym roszczeniem o zasądzenie odszkodowania na podstawie art. 45 § 1 KP zamiast pierwotnego roszczenia o przywrócenie do pracy (art. 193 § 3 KPC), bez zezwolenia pozwanego pracodawcy i bez zrzeczenia się roszczenia, stanowi zmianę przedmiotu sporu i jego wartości”.
W związku z bezprawnym (w tym nieuzasadnionym) rozwiązaniem umowy o pracę przez pracodawcę, pracownikowi przysługują roszczenia o przywrócenie do pracy (uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne) lub o odszkodowanie (art. 45§1 i 56§1 Kodeksu pracy). Oznacza to, że sąd pracy nie może sprzeciwić się zmianie powództwa pracownika polegającej na żądaniu odszkodowania w miejsce pierwotnie zgłoszonego roszczenia o przywrócenie do pracy. Takiej zmianie powództwa nie może też sprzeciwić się pozwany pracodawca.
W sprawach, w których powód-pracownik żądając przywrócenia do pracy, zobowiązany jest do uiszczenia opłaty od pozwu, rozwiązaniem jest zmiana powództwa poprzez żądanie wypłaty odszkodowania, jeśli wpłynie ona znacząco na wysokość opłaty od pozwu.
W przypadku pani Katarzyny zmiana powództwa o przywrócenie do pracy na żądanie wypłaty odszkodowania spowoduje, że pani Katarzyna nie będzie musiała ponieść żadnych kosztów.
Pani Katarzyna zdecydowała się na zmianę powództwa.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz. U. 2019 poz. 785). Ustawa z dnia 27 czerwca 1994 roku - Kodeks Pracy Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 maja 1965 r. w sprawie częściowego zwalniania od kosztów sądowych w postępowaniu cywilnym
Autor: Anna Pieślak
Porady Obywatelskie 